آزمایش ویتامین B12 چیست؟ و چه زمانی تجویز می‌شود؟

کمبود ویتامین B12 چیست؟

ویتامین B12 یکی از ویتامین‌های مهم برای بسیاری از عملکردهای بدن مانند سلامت مغز، تولید سلول‌های خونی و عملکرد صحیح اعصاب است. برای آزمایش سطح ویتامین B12 راه‌های مختلفی وجود دارد. مثلا می‌توانید آزمایش خون بدهید یا از آزمایش ادرار در خانه استفاده کنید. این تست‌ها برای اندازه‌گیری موارد زیر به کار می‌رود:

• سطح کلی ویتامین B12
• متیل مالونیک اسید (MMA)
• هموسیستئین
• هولوترانس‌کوبالامین (holoTC)

تحقیقات نشان داده که بررسی میزان MMA و holoTC می‌تواند برای تشخیص سطح پایین ویتامین B12 دقیق‌تر باشد؛ چرا که این ترکیبات، نشان‌دهنده وجود B12 فعال در خون هستند. کمبود ویتامین B12 در بدن می‌تواند مشکلات زیر را به همراه داشته باشد:

• آسیب دائمی عصبی
• نقص در عملکرد مغز
• از دست دادن حافظه
• ناباروری موقت در زنان

در افرادی که اضافه وزن داشته یا مقادیر گوشت زیادی در رژیم غذایی خود دارند، سطح ویتامین B12 بالاتر از حد طبیعی و نرمال است. سطح بالای این ویتامین می‌تواند منجر به بیماری‌های کبدی، انواع خاصی از سرطان خون یا دیابت شود.

خرید مکمل های ویتامین B

کمبود ویتامین B12 از بیماری‌های شایع است. طبق آمارهای منتشر شده از موسسه ملی سلامت، حدود 1.5 تا 15 درصد از آمریکایی‌ها به این کمبود مبتلا هستند. این کمبود بیشتر در افراد مسن و یا دارای اختلالات روده دیده می‌شود که در جذب ویتامین B12 از غذا و مکمل‌های خوراکی مشکل دارند.

چه زمانی آزمایش ویتامین B12 تجویز می‌شود؟

پزشک ممکن است با مشاهده موارد زیر، این آزمایش را برای شما تجویز کند:

• احساس سوزن سوزن شدن در دست و پا
• مشکلات تعادل
• تپش قلب
• گیجی
• زوال عقل
• ضعف
• از دست دادن اشتها

علاوه بر نشانه‌های بالا، اگر پزشک مشکوک به کم‌خونی خطرناکی در شما باشد، آزمایش ویتامین B12 را تجویز می‌کند. ‌کم‌خونی پرنیشیوز یکی از انواع ‌کم‌خونی‌های خطرناک است که با کاهش گلبول‌های قرمز خون همراه می‌شود. این ‌کم‌خونی زمانی اتفاق می‌افتد که روده شما نتواند ویتامین B12 را که برای تولید گلبول‌های قرمز خون ضروری است، جذب کند. علائم این بیماری معمولا در افراد کمتر از 30 سال دیده نمی‌شود و میانگین سن تشخیص این بیماری 60 سال است.

علائم ‌کم‌خونی پرنیشیوز عبارتند از:

• اسهال یا یبوست
• فرسودگی
• از دست دادن اشتها
• پوست رنگ‌پریده
• زبان قرمز ملتهب
• خونریزی در لثه‌ها
• سطوح بالای فولات یا فولیک اسید

معمولا زمانی که سطح فولات در بدن بالا باشد، پزشک آزمایش ویتامین B12 را تجویز می‌کند. زیرا این ماده برای رشد و نمو بدن و تولید گولبول‌های قرمز و سفید و پلاکت‌ها ضروری است و سطوح بالای آن می‌تواند کمبود ویتامین B12 را نشان دهد.

چه افرادی نیاز به انجام آزمایش ویتامین B12 دارند؟

بدن انسان به طور طبیعی نمی‌تواند ویتامین B12 را تولید کند. در نتیجه باید آن را از رژیم غذایی دریافت کرد. محصولات حیوانی همچون ماهی، گوشت و لبنیات حاوی این ویتامین هستند. افرادی که در معرض خطر کمبود ویتامین B12 قرار دارند عبارتند از:

• بزرگسالان مسن
• فرزندان
• گیاه‌خواران به خصوص گیاه‌خواران سخت‌گیر
• افراد مبتلا به دیابت
• افرادی که جراحی بای‌پس معده انجام دادند

مادران شیرده نیز اگر علائم کمبود این ویتامین را داشته باشند، در این گروه قرار می‌گیرند و بهتر است سطح ویتامین B12 خودشان را آزمایش کنند. بر اساس انتشارات سلامت هاروارد، اگر مادر شیردهی سطوح پایینی از ویتامین B12 داشته باشد، نوزادش در معرض خطر آسیب عصبی و مشکلات رشدی قرار می‌گیرد.

برخی از شرایط دیگر بدن نیز ممکن است روی جذب این ویتامین تاثیر بگذارد. این شرایط عبارتند از:

• ‌کم‌خونی خطرناک
• بیماری سلیاک (سیستم ایمنی بدن با آسیب رساندن به پوشش روده به گلوتن واکنش نشان می‌دهد.)
• بیماری کرون (یک بیماری خود ایمنی که باعث التهاب مداوم دستگاه گوارش می‌شود.)
• بیماری گاستریت آتروفیک (پوشش معده باریک می‌شود و تولید اسید معده را محدود می‌کند.)

داروهایی نیز ممکن است سطح ویتامین B12 بدن را تحت تاثیر قرار دهند. این داروها عبارتند از:

• کلرامفنیکل یا کلرومیستین
• مهارکننده‌های پمپ پروتون، مانند Prilosec و Prevacid
• مسدودکننده‌های گیرنده H2، مانند Pepcid، Tagamet و Zantac 360
• متفورمین، برای دیابت

عوارض و خطرات آزمایش ویتامین B12

زمانی که پزشک برای انجام این آزمایش سوزن را در بازوی شما وارد می‌کند شاید کمی احساس سوزش کنید، اما این آزمایش بدون خون‌ریزی و به طور کلی بدون درد است. هر چند ممکن است تا چند روز بعد از آزمایش احساس درد یا کبودی روی بازوی خود داشته باشید. اما اگر درد ضربان‌دار است یا اگر بازوی شما پس از آزمایش ورم کرده، حتما به پزشک خود اطلاع دهید.

اگر اختلال خونریزی مانند هموفیلی دارید، یا اگر در گذشته مشکل لخته شدن خون داشته‌اید، قبل از انجام آزمایش با پزشک مشورت کنید. ممکن است در محلی که سوزن پوست را سوراخ می‌کند، خونریزی زیادی را نسبت به سایر افراد تجربه کنید. همچنین مهم است که در مورد هر دارو یا داروهای بدون نسخه‌ای که مصرف می‌کنید به پزشک خود اطلاع دهید، برخی داروها ممکن است با نتایج آزمایش تداخل داشته باشند.

انواع آزمایش ویتامین B12 و نحوه انجام آنها

آزمایش خون ویتامین B12

برای انجام این آزمایش احتمالا پزشک به شما می‌گوید که حدود شش تا هشت ساعت قبل از آزمایش چیزی نخورید یا ننوشید. در ضمن باید مطمئن شوید که در روزهای قبل از آزمایش به خوبی هیدراته شده‌اید. در طول آزمایش، پزشک ناحیه کوچکی از بازو یا آرنج شما را با یک دستمال مرطوب ضدعفونی‌کننده یا پد الکلی تمیز می‌کند. ممکن است یک نوار الاستیک هم در بالای بازوی شما بپیچند تا جریان خون را افزایش دهد. سپس سوزن را وارد رگ شما کرده و خون را جمع‌آوری می‌کنند.

هنگامی که خون کافی گرفته شد، سوزن را برمی‌دارند و بانداژ می‌کنند. سپس نمونه خون شما برای اندازه‌گیری ویتامین B12 یا نشانگرهای دیگر مانند holoTC به آزمایشگاه برده خواهد شد.

تست خانگی با کیت ویتامین B12

کیت‌های تست خانگی برای اندازه‌گیری سطح ویتامین B12 نیز وجود دارند که می‌توانید آنها را خریداری کنید. این کیت‌ها اغلب میزان MMA را می‌سنجند و مراحل اولیه کمبود ویتامین B12 را تشخیص می‌دهند. استفاده از کیت ویتامین B12 براساس دستورالعمل‌های آن انجام می‌شود که لازم است نوارهای آزمایش را در نمونه ادرار خود فرو ببرید تا نتایج فوری سطح این ویتامین را بسنجید.

تفسیر نتایج آزمایش ویتامین B12

سطوح بالا و پایین ویتامین B12 ممکن است نشان‌دهنده یک مشکل اساسی باشد. سطح پایین B12 می‌تواند به دلیل ‌کم‌خونی، انگل داخلی و پرکاری تیروئید باشد. سطوح بالای این ویتامین نیز ممکن است خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. سطح بالای B12 همچنین می‌تواند نشانه‌ای از موارد زیر باشد:

• بیماری کبد
• انواع خاصی از سرطان خون
• دیابت
• نارسایی کلیه

در نظر داشته باشید که سطوح غیرطبیعی ویتامین B12 می‌تواند بدون هیچ مشکل سلامتی همراه باشد. اغلب مشکلات سلامتی با علائم دیگری به جز علائم سطوح غیرطبیعی B12 همراه هستند.

نتایج آزمایش ویتامین B12

نتایج بر اساس پیکوگرام در میلی‌لیتر (pg/mL)

کمتر از 150 

سطح پایین یا کمبود

200 تا 600

طبیعی یا نرمال

800 پیکوگرام در میلی‌لیتر

سطح بالا

در آزمایش ادرار، محدوده طبیعی برای MMA کمتر از 3.8mcg/mC است. اگر عدد آزمایش شما بالاتر از عدد 3.8 باشد، به معنای کمبود ویتامین B12 است.

محدوده طبیعی برای holoTC نیز 23 تا 100 (pmol/L) است. مقادیر پایین‌تر از این اعداد نشانه‌های اولیه از کمبود ویتامین B12 هستند.

نحوه مدیریت میزان ویتامین B12 در بدن

افرادی که سطح بالایی از این ویتامین دارند، باید رژیم غذایی خودشان را تنظیم کنند. شاید داشتن رژیم غذایی با مقادیر کمتر محصولات حیوانی همچون گوشت، غذاهای دریایی و لبنیات برای این افراد موثر واقع شود.

اگر کمبود ویتامین B12 دارید، هدف از درمان شما، افزایش سطح این ویتامین در بدن است. درمان در این شرایط شامل موارد زیر است:

• تزریق ویتامین B12 یا تزریق‌های مکرر برای افرادی که کمبود شدید دارند.
• مصرف مکمل‌های روزانه ویتامین B12، مانند سیانوکوبالامین که یک ویتامین B12 آزمایشگاهی است.
• تجویز منظم مایع B12 از طریق بینی
• پیروی از یک رژیم غذایی غنی از این ویتامین

اگر کمبود ویتامین B12 شما نتیجه یک بیماری زمینه‌ای باشد، پزشک ابتدا آن وضعیت را درمان می‌کند.

برای جلوگیری از کمبود ویتامین B12 چه کنیم؟

در بسیاری از موارد کمبود ویتامین B12 ریشه در مشکلات اساسی‌تری دارد که نمی‌توان اقدامات پیشگیرانه انجام داد. با این حال بیشتر اقدامات پیشگیری از کمبود این ویتامین به رژیم غذایی مربوط است؛ به خصوص اگر رژیم گیاه‌خواری را دنبال می‌کنید.

غلات غنی صبحانه و ماهی سالمون پخته شده، منابع خوبی برای دریافت ویتامین B12 هستند. مواد غذایی زیر نیز برای دریافت این ویتامین پیشنهاد می‌شوند:

• غذاهای دریایی
• جگر و گوشت گاو
• گوشت مرغ و ماکیان
• شیر سویای غنی شده
• لبنیات مانند شیر، ماست و پنیر
• مکمل‌های ویتامین B12

گیاه‌خواران نیز می‌توانند از محصولاتی مثل سویا، سبزیجات دریایی و... برای دریافت این ویتامین بهره ببرند.

چه مقدار ویتامین B12 باید در رژیم غذایی باشد؟

میزان ویتامین B12 مورد نیاز بدن بستگی به سن و وضعیت بارداری یا شیردهی در شما دارد. در جدول زیر می‌توانید مقادیر مورد نیاز ویتامین B12 را ببینید:

سن	مقدار روزانه بر اساس میکروگرم (mcg)
تولد تا 6 ماهگی	0.4 میکروگرم
7 تا 12 ماهگی	0.5 میکروگرم
1 تا 3 سال	0.9 میکروگرم
4 تا 8 سال	1.2 میکروگرم
9 تا 13 سال	1.8 میکروگرم
14 تا 18 سال	2.4 میکروگرم
بزرگسالان، 19 سال و بالاتر	2.4 میکروگرم
زنان باردار	2.6 میکروگرم
زنان شیرده	2.8 میکروگرم

در نظر داشته باشید که مقادیر بالای ویتامین B12 ممکن است نشان‌دهنده شرایط دیگری در بدن باشد. معمولا مصرف بیش از حد ویتامین B12 عوارضی برای بدن ایجاد نمی‌کند.

سوالات متداول:

میزان نرمال ویتامین b12 در آزمایش خون چقدر هست؟

200 تا 600 پیکوگرام در میلی‌لیتر حالت نرمال و طبیعی است.

چه زمانی آزمایش b12 باید بدیم؟

احساس سوزن سوزن شدن در دست و پا - مشکلات تعادل - تپش قلب - گیجی - زوال عقل - ضعف - از دست دادن اشتها