آنورکسیا و بولیمیا، بی اشتهایی و پرخوری عصبی کابوس چاقی

ترس از اضافه وزن و چاقی رفته‌رفته به یک تروما برای بخش اعظمی از مردم جهان تبدیل شده ‌است، هرچقدر میزان این ترس پررنگ‌تر باشد از آن سو جهان سرمایه‌داری محصول و خدمات بیشتری برای عرضه پیدا می‌کند. بخشی از این خدمات گاهی کارکرد نتیجه‌بخشی دارند ولی بخشی دیگر صرفا با سواستفاده از ترسِ مورد تایید نبودن انسان مدرن، برای خود تولید ثروت می‌کند.

نگاهی به تبلیغات و بازاریابی با بهره‌گیری از کلیشه‌های رایج در باب چاقی خود موءید این مطلب است که نظام سرمایه‌داری چگونه در حال بلعیدن عزت نفس انسان‌هاست. چاقی و  ترسِ ناشی از آن با بیماری‌های مختلفی گره خورده است؛ اما در این مقاله قصد ما پرداختن به آنورکسیا (بی‌اشتهایی عصبی)  و بولیمیا (پرخوری عصبی) است.

بی اشتهایی عصبی یا آنورکسیا یک اختلال عصبی و تغذیه‌ای است که در آن فرد با وجود احساس گرسنگی از خوردن غذا امتناع می‌کند، در نتیجه فرد بیش از مقداری که برای سن و قدش مناسب است وزن از دست می‌دهد. به طور معمول وزن این افراد کمتر از 85 درصدِ وزن یک انسان سالم است . آنورکسیا به دو صورت خود را نشان می‌دهد. اختلال آنورکسیا نرووسا در سال‌های نوجوانی و یا اوایل بزرگسالی آغاز می‌شود؛ اما احتمال ابتلا به آن پیش از دوره‌ی نوجوانی هم وجود دارد.

از نظر شیوع باید گفت این اختلال روان‌شناختی که می‌تواند کشنده هم باشد سومین بیماری شایع و مزمن میان نوجوانان محسوب می‌شود و شیوع آن میان زنان بیش از مردان است. در این اختلال فرد با هراس از چاق شدن در حالی که حتی شاخص توده‌ی بدنی‌اش بسیار کمتر از میزان ضروری است، دست به اقداماتی می‌زند که سلامت او را تهدید می‌کند. به طور مثال ورزش‌های شدید، مصرف ملین و گاهی اقدام به استفراغ خود خواسته از مواردی است که در این افراد شاهد هستیم.

اگر بنا باشد میزان خطرناک بودن اختلالات روانی را با میزان مرگ و میر مرتبط با آن بسنجیم، اختلالات خوردن بالاترین میزان مرگ را به همراه دارند. برای درمان این افراد باید علاوه بر بستری کردن فرد در بیمارستان از مشاوره‌ی روان‌شناسی هم بهره برد. فراموش نکنیم صدمه‌ای که به جسم این افراد وارد شده است در نتیجه‌ی آسیب‌های روانی ایشان است و نباید درمان آن را نادیده گرفت.

علائم ابتلا به آنورکسیا نرووسا:

• • کاهش وزن شدید فرد در حالی که تصور می‌کند دارای اضافه وزن است؛
  • ورزش بیش از حد؛
  • امتناع از خوردن غذا؛
  • مصرف ملین؛
  • کاهش شدید توده‌ی عضلانی؛
  • خستگی مفرط به همراه کسالت؛
  • افت فشار خون؛
  • هیپوترمی یا سردی دست و پا؛
  • سرگیجه؛
  • ریزش مو ؛
  • تورم دست و پا؛
  • خشکی پوست؛
  • نامنظمی پریود و در مواردی متوقف شدن آن؛
  • نازایی؛
  • پوکی استخوان؛
  • بی‌خوابی؛
  • نامنظمی ریتم قلب؛
  • افزایش موهای کرکی در صورت؛
  • بوی بد تنفس و فساد دندان‌ها که ناشی از استفراغ‌های خودخواسته است.

علاوه بر این نشانه‌ها علائم روانی هم در فرد مشاهده می‌شود که شامل:

• • امتناع از خوردن غذا؛
  • افسردگی شدید؛
  • کاهش میل جنسی؛
  • کاهش حافظه؛
  • اختلال وسواس اجباری.

از چیستی آنورکسیا و علائم بروز آن صحبت کردیم؛ اما هنوز از علل ابتلای فرد به چنین اختلالی صحبت نکرده‌ایم. به طور کلی همان‌طور که در مقدمه هم اشاره شد نقش کلیشه‌های جنسیتی به ویژه در زنان و تشویق ایشان به پیروی از استانداردهای ساخته شده برای تولید ثروت به نفع نظام سرمایه‌داری در ابتلای زنان به این اختلال پررنگ است؛ اما چنانچه بخواهیم به صورت جزئی‌تر به علل این اختلال بپردازیم نقش مواردی که در ادامه آمده را باید پررنگ دانست:

• • داشتن زمینه‌ی ابتلا به افسردگی؛
  • ضعف در مقابله کردن با استرس؛
  • کمال‌طلبی و میل بیش از حد به ایدهءال‌گرایی؛
  • نگرانی و ترس از آینده؛
  • پیشینه‌ی مشکل تعذیه در سالهای اولیه‌ی زندگی (دوران نوزادی)؛
  • خود منفی انگاری؛
  • دچار اختلال اضطراب در سالهای اولیه‌ی کودکی؛
  • داشتن محدودیت عاطفی و احساسی بیش از حد.

عواملی که به آنها اشاره شد می‌تواند تحث اثر مستقیم برخی از عوامل محیطی ایجاد شده باشند این عوامل شامل:

• • مشکلات خانوادگی؛
  • مشکلات ارتباطی؛
  • مورد تعرض جنسی واقع شدن؛
  • قرار گرفتن در معرض قلدری؛
  • ترس از رسیدن به موفقیت؛
  • پیش آمدن اتفاقات استرس‌زا در زندگی فرد نظیر ترک تحصیل، طلاق و ..

فرد مبتلا به آنورکسیا هیچ متوجه نیست که چه اتفاقی در بدنش رخ می‌دهد و همین عدم توجه، منجر به آسیب‌های جدی به قلب،کبد،کلیه و استخوان‌های بدن می‌شود. در مواردی بالا رفتن کلسیم بدن آسیب جدی دهان و دندان‌ها را به همراه دارد.

بولیمیا یا پرخوری عصبی چیست؟

بولیمیا نوع دیگری از اختلال در خوردن غذاست که در ابتدا  خود را به دلایلی چون فشار و استرس زیاد با پرخوری نشان می‌دهد و سپس به دلیل وحشت از چاق شدن فرد تلاش می‌کند تا هرآنچه خورده است را از بدن دفع کند و این کار را به کمک استفراغ تعمدی، ورزش‌های شدید و استفاده از داروهای مسهل‌کننده انجام می‌دهد.

اگرچه بالاتر هم استفراغ خودخواسته را از نشانه‌های بیماری آنورکسیا به شمار آوردیم؛ ولی شیوعی که این رفتار در بولیمیا دارد در آنورکسیا به همراه ندارد. از طرفی استفراغ خود خواسته در بولیمیا به سبب پرخوری فرد انجام می‌شود در حالی که عموما مبتلایان به آنورکسیا بدون هیچ پرخوری و صرفا با توهم ناشی از چاق بودن چنین فعلی را مرتکب می‌شوند. پس تا اینجای مطلب متوجه شدیم که بولیما را با دو شاخص رفتاری می‌توان شناخت. در ابتدا پرخوری و سپس تلاش برای حذف کالری‌های دریافت شده.

مرحله‌ی پرخوری در بولیمیا:

همه‌ی ما کم و بیش با این رفتار آشنا هستیم، چه بسا گاهی خود ما مرتکب چنین عادتی بشویم به این معنا که فرد بعد از حس سیری همچنان به خوردن ادامه می‌دهد و مادامی که دچار آن حس بد ناشی از پرخوری نشود دست از خوردن نمی‌کشد. این افراد معمولا حسی ناشی از شرم دارند و با وجودی که از سرزنش اطرافیان خود شرمنده می‌شوند؛ اما نمی‌توانند دست از خوردن برداشته و سعی می‌کنند در فضایی دور از چشم دیگران به خورردن ادامه بدهند.

مرحله‌ی حذف کالری دیرافت شده در بولیمیا:

در این مرحله فرد بعد از اینکه از شدت خوردن دچار عذاب وجدان و احساس گناه شد تلاش می‌کند کالری مازاد را از بدن خود بیرون کند. استفاده از بسیاری از دمنوش‌های لاغری، قرص‌های عطاری و … که عوارض جانبی بسیاری برای بدن شما به همرا دارد ناشی از چنین تفکری است.

علائم ابتلا به بیماری بولیمیا:

• • ترس دائمی از افزایش وزن؛
  • نارضایتی از شکل ظاهری بدن؛
  • از دست دادن کنترل به وقتِ صرف غذا؛
  • استفاده از مکمل‌ها با هدف کاهش وزن؛
  • مصرف قرص‌های مسهل؛
  • فرو بردن انگشت در دهان به قصد استفراغ کردن.

اثرات بولیمیا بر بدن:

پر واضح است وقتی در کنار پرخوری دائم در جستجوی انجام عملیاتی برای حذف کالری‌های دریافت شده از بدن باشید تعادل آب، مواد مغذی و انرژی دریافتی بدن به هم می‌خورد. این عدم تعادل منجر به اثراتی در بدن از جمله موارد زیر می‌شود.

• • بیماری‌های مربوط به قلب و عروق؛
  • بیماری‌های غدد درون‌ریز؛
  • بهداشت دهان و دندان؛
  • مشکلات گوارشی؛
  • آسیب دیدن چشم و پوست؛
  • کم آبی بدن؛
  • مشکلات مرتبط با روان؛
  • مشکلات قائدگی و بارداری

درمان بولیمیا:

درمان اختلال بولیمیا همچون آنورکسیا به کمک روانشانس باید صورت بگیرد. این نوع از اختلالات ارتباط تنگاتنگی با آسیب‌های روانی فرد و صدماتی که به عزت نفس وی خورده است دارد؛ بنابراین اینکه تصور کنیم تنها با دریافت داروهایی برای مشکلات پیش‌آمده در اثر این نوع اختلال می‌توان به طور کلی آن را درمان کرد خیالی باطل است.

اگر شما فردی هستید که به بولیمیا مبتلا هستید توصیه می‌کنیم در گام نخست بعد از هر بار پرخوری خود را سرزنش نکنید، به جای آزار خود بپذیرید که بیش از نیاز خود غذا خورده‌اید و بهتر است به جای سرزنش خود مراقب وعده‌ی بعدی باشید. از طرفی باید بپذیرید که درمان این اختلال به یکباره امکان‌پذیر نیست؛ بلکه وابسته به اینکه چه مدت زمان طول کشیده تا به آن دچار شوید بین 1 تا 2 سال نیازمند طول درمان خواهید بود.

بولیمیا در کودکان:

گاهی به دلیل ترویج بی‌حساب و کتابِ استاندارهای زیبایی والدین و اطرافیان کودک از سر ناآگاهی مدام کودک را با عباراتی چون «داری چاق می‌شی»، « کمتر غذا بخور»، «باربی نیستی» و .. در معرض خشونت کلامی قرار می‌دهند و همین موجب می‌شود کودک به سمت اختلالاتی نظیر بولیمیا سوق داده شود. یکی از علائم ابتلای کودکان به بولیمیا را می‌توان در درخواست‌های مکرر برای دستشویی رفتن به ویژه به هنگام صرف غذا دید.

در شروع پروسه‌ی درمان فرد نیاز به چه آزمایش‌هایی دارد؟

• • در گام نخست باید نزد یک روانکاو حاذق برای کنترل خشم و افسردگی رفت. در مواردی بیمار برای کنترل افسردگی نیاز به دریافت قرص دارد؛
  • سپس لازم است پزشک با یک آزمایش کامل بدنِ فرد، میزان مواد معدنی و ویتامین‌های درون بدن را بررسی کند؛
  • انجام آزمایش قلب برای آگاهی از شرایط قلب؛ چراکه مبتلایان به بولیمیا و آنورکسیا در اثر استفراغ دائم در معرض ایست قلبی هستند؛
  • معمولا بررسی روده‌ها نیازی نیست؛ ولی تجویز قرص پروبیوتیک یا ماست پروبیوتیک در پروسه‌ی درمان قرار دارد.

بازه‌ی سنی ابتلا به آنورکسیا از 12 سالگی است، در حالی که این بازه‌ی سنی در مبتلایان به اختلال بولیمیا میان زنان از 10 سالگی و در مردان از 12 سالگی است. مبتلایان به این دو اختلال به دلیل استفراغ‌های خود خواسته همواره در معرض پارگی مری هستند.

افراد مشهوری که به بولیمیا و آنورکسیا مبتلا هستند:

این بخش را تنها به این دلیل در پایان مقاله اضافه کردم تا بیش از پیش به اهمیت نظام تبلیغاتی و سرمایه‌داری در جا انداختن تعاریف زیبایی و اعمال خشونت روانی بر انسان‌ها تاکید کرده باشم. در نتیجه با مشاهده‌ی اسامی زیر خواهید دید چگونه افراد برای رسیدن به جایگاهی که مورد تایید باشد به سلامت خود آسیب می‌رسانند.

Demi Lovato

دمی یکی از چهره‌های شناخته‌شده که در جوانی مبتلا به آنورکسیا و بولیمیا بود که خوشبختانه بهبود پیدا کرد. دمی در مصاحبه‌ای گفته است: زندگی من به سرعت گذشت، من فکر نمی‌کردم که چنین وضعیتی از سن ۲۱ سالگی و ناگهانی به سراغ من بیاید. من تقریبا نزدیک بود بمیرم!

دمی لواتو که پس از بهبودی با اصلاح سبک زندگی خود با تمرکز بر تناسب اندام به مدل تبدیل شد، مبتلا به اختلال دو قطبی است؛ اما نکته‌ی تحسین‌برانگیز در مورد این مدل شناخته‌شده این است که توانسته با یک مدیریت عالی روی پروسه‌ی تناسب اندام خود حتی اختلال دو قطبی خود را هم مدیریت کند. اینک هم به عنوان سخنگوی دختران جوانی که مبتلا به اختلالات پرخوری و بی اشتهایی عصبی هستند فعالیت می‌کند.

Paula Abdul

پائولا عبدل خواننده و رقصنده‌ی آمریکایی از دوران کودکی نسبت به اضافه وزن خود دچار استرس و نگرانی بود، از این رو بلافاصله بعد از خوردن غذا شروع به استفراغ می‌کرد تا از شر کالری اضافه‌ای که دریافت کرده خلاصی یابد. پائولا که در سال 1994 توانست درمان خود را آغاز کند در جایی گفته است: «من تقریبا برای یک مدت طولانی سرم را روی کاسه توالت می‌گذاشتم و برای ساعت‌ها بالا می آوردم و واقعا احساس بدی داشتم».

عبدل هم چون دمی لواتو امروز بخشی از زمان خود را صرف کمک به بیماران مبتلا به این اختلال می‌کند. و با انجمن ملی اختلال خوردن در آمریکا همکاری دارد. 

Lady Gaga

اگر دو نفر قبلی را هم نشناخته باشید، لیدی گاگا را حتما می‌شناسید. این خواننده‌ی معروف آمریکایی که سال 2019 موفق به دریافت جایزه‌ی اسکار شده بود از سن 15 سالگی با بی‌اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی دست به گریبان بوده است. این سلبریتی از دوران بیماری خود که مدام با اضافه وزن و کاهش وزن درگیر بوده عکس‌های زیادی منتشر کرده است و تلاش می‌کند از راه صحبت کردن و انتشار تجربیاتش به افرادی که درگیر این دور باطل شده‌اند کمک کند.

Diana, Princess of Wales

آخرین نفری که انتخاب کردم تا در این بخش به شما معرفی کنم شاهزاده دیانا است. این شاهزاده‌ی شوربخت که در جوانی و با مرگی مشکوک زندگی را وداع گفت هم مدتهای زیادی درگیر اختلال بولیمیا بود. وی علی رغم اینکه چهره‌ای بسیار شناخته‌شده بود در سال 1994 شروع به آشکارسازی نمود و به صورت عمومی از زخم‌های خود که ناشی همین بیماری بود در انظار صحبت کرد. دیانا در یک مصاحبه‌ی عمومی ابراز کرد: « من مطمئن هستم که راه حل نهایی در خود فرد است. اما با کمک و آموزش به بیمار توسط متخصصان، خانواده و دوستان، افراد مبتلا به اختلالات خوردن می‌توانند راهی بهتر برای مقابله بیماری خود و با زندگی پیدا کنند.»

درواقع این لیست را می‌توان از بین افراد شناخته‌شده همچنان ادامه داد؛ اما من قصد ندارم بیش از آنچه باید به این بخش بپردازم، آوردن نام تعدادی از آنها صرفا برای این بود که نگاهی ویژه به جهان پیرامون خود و مسائلی که از آنها تاثیر می‌پذیریم داشته باشیم و مدام از خود بپرسیم معیارهایی که برای زیبایی خود تبدیل به یک اصل کرده‌ایم از کجا آمده‌اند و چه بلایی سرمان می‌آورند؟!