علائم کمبود ویتامین A چیست؟ تاثیر آن بر بدن
ویتامین A یکی از ویتامین‌های محلول در چربی است که برای سلامت چشم، پوست، مو، مخاط، ایمنی و رشد بدن ضروری است. علائم کمبود ویتامین A به دلیل پایین آمدن سطح این ویتامین در بدن ایجاد می‌شوند و روی سلامتی تاثیر منفی دارند. در این بخش همراه ما باشید تا با 8 نشانه کمبود ویتامین A آشنا شویم و روش‌های پیشگیری و درمان کمبود این ویتامین را توضیح دهیم.
ویتامین A چیست و چه نقشی در بدن دارد؟
ویتامین آ یک مولکول چند منظوره است که در انجام بسیاری از فعالیت‌های حیاتی بدن نقش دارد. این ویتامین در دو شکل رتینوئید و کاروتنوئید وجود دارد که رتینوئید‌ها در موادغذایی حیوانی مانند جگر، تخم‌مرغ، شیر و ماهی یافت شده و به راحتی توسط بدن جذب می‌شود. کاروتنوئید‌ها در موادغذایی گیاهی مانند میوه‌ها و سبزیجات وجود دارند که در بدن به رتینوئید تبدیل می‌شوند.
مقدار ویتامین a مورد نیاز روزانه چقدر است؟
خرید مکمل ویتامین آ از داروخانه روشا
اساسی‌ترین نقش‌های ویتامین A شامل موارد زیر است:
حفظ سلامت چشم و بهبود بینایی در نور کم
ویتامین آ به تولید یک پروتئین به نام رودوپسین کمک می‌کند که در سلول‌های حساس به نور در شبکیه چشم وجود دارد و به آن‌ها اجازه می‌دهد به تغییرات نور واکنش نشان دهند. ویتامین A همچنین در تولید مخاط که محیط چشم را مرطوب و محافظت می‌کند، نقش دارد.
اگر به دنبال قرص برای چشم هستید از محصولات تقویت قرص چشم دیدن نمایید.
حفظ سلامت پوست، مو، مخاط و ترمیم زخم
ویتامین A به تولید کلاژن کمک می‌کند که یک پروتئین ساختاری است که در بافت‌های اتصالی مانند پوست، مو، مخاط، استخوان، دندان و زخم وجود دارد. این ویتامین همچنین در تنظیم رشد و تمایز سلول‌های اپیتلیالی که پوشش‌دهنده سطوح داخلی و خارجی بدن هستند، موثر است؛ این سلول‌ها مانع از ورود عوامل بیماری‌زا و آلودگی‌ها به بدن می‌شوند.
افزایش مقاومت بدن در برابر عفونت‌ها و سرطان
ویتامین A به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند که مسئول مبارزه با میکروب‌ها، ویروس‌ها، سرطان و التهاب‌هاست. این ویتامین تولید و فعالیت لنفوسیت‌ها که یک نوع سلول خونی در سیستم ایمنی هستند را تحریک می‌کند. همچنین در تنظیم بیان ژن‌هایی که در کنترل چرخه سلولی، تمایز سلولی و آپوپتوز (مرگ برنامه‌ریزی شده سلول) دخیل هستند، نقش دارد.
حمایت از رشد و تکامل جنین و نوزاد
ویتامین A برای تکوین اندام‌ها، مغز، چشم، گوش، قلب و سیستم عصبی جنین ضروری است و به تولید شیر مادر کمک می‌کند که منبع اصلی ویتامین A برای نوزادان است. کمبود ویتامین A در دوران بارداری و شیردهی می‌تواند منجر به عواقب جدی برای مادر و جنین شود.
علائم کمبود ویتامین A
کمبود ویتامین A یکی از علل رایج کاهش بینایی و کوری در کشورهای در حال توسعه است. بر اساس آمارهای سازمان جهانی بهداشت، حدود 250 میلیون نفر از کودکان زیر 5 سال در جهان دچار کمبود ویتامین A هستند که 250 تا 500 هزار نفر از آن‌ها هر ساله کور می‌شوند. کمبود ویتامین A همچنین می‌تواند منجر به افزایش خطر ابتلا به عفونت‌ها، سرطان و مرگ شود. 8 نشانه کمبود ویتامین A را در ادامه بررسی می‌کنیم.
1. خشکی چشم
خشکی چشم یکی از نشانه‌های اولیه کمبود ویتامین A است که به علت کاهش تولید مخاط در چشم رخ می‌دهد. این مخاط محیط چشم را مرطوب، صاف و شفاف نگه می‌دارد و از خشک شدن و آسیب دیدن قرنیه جلوگیری می‌کند. خشکی چشم می‌تواند باعث احساس خارش، سوزش، تیرگی، خستگی و حساسیت به نور شود.
2.شب کوری
شب‌کوری از شایع‌ترین علائم کمبود ویتامین A است که به علت کاهش تولید رودوپسین در چشم رخ می‌دهد. رودوپسین یک پروتئین حساس به نور است که در سلول‌های مخروطی و چوبکی در شبکیه چشم وجود دارد و به آن‌ها اجازه می‌دهد به تغییرات نور واکنش نشان دهند. شب‌کوری باعث می‌شود که فرد در نور کم یا تاریکی، دچار مشکل در دیدن شود و نتواند رنگ‌ها، جزئیات و حرکات را تشخیص دهد.
3. خشکی پوست
یک نشانه کمبود ویتامین A، خشکی پوست است که به علت کاهش تولید کلاژن و تمایز سلول‌های اپیتلیالی اتفاق می‌افتد. کلاژن یک پروتئین ساختاری است که پوست را لطیف، صاف و جوان نگه می‌دارد. سلول‌های اپیتلیالی پوشش‌دهنده سطح پوست هستند و از خشک شدن، ترک خوردن و آسیب دیدن پوست جلوگیری می‌کنند.
خشکی پوست می‌تواند باعث احساس خارش، تحریک، التهاب و پوسته‌پوسته شدن پوست شود. خشکی پوست همچنین می‌تواند در ایجاد چین‌وچروک، لک‌ها و پیری زودرس پوست موثر باشد.
4. مشکلات رشد
مشکلات رشد یکی از عواقب جدی کمبود ویتامین A در کودکان است که به علت کاهش تولید هورمون‌های رشد و تنظیم ژن‌های مربوط به رشد ایجاد می‌شود. هورمون‌های رشد مسئول تکوین و تکامل اندام‌ها، استخوان‌ها، عضلات و بافت‌های بدن هستند و ژن‌های مربوط به رشد نقش مهمی در تنظیم چرخه سلولی، تمایز سلولی و آپوپتوز دارند. مشکلات رشد می‌تواند باعث کوتاه قدی، کوچکی سر، کمبود وزن، ضعف عضلانی و کند ذهنی شود.
5. ناباروری
ناباروری از علائم کمبود ویتامین A در بزرگسالان است که به علت کاهش تولید هورمون‌های جنسی و تنظیم ژن‌های مربوط به تولیدمثل رخ می‌دهد. هورمون‌های جنسی مسئول تنظیم چرخه قاعدگی، تکوین تخمک، تخمدان، رحم، پروستات و اسپرم هستند.
ژن‌های مربوط به تولیدمثل نقش مهمی در تنظیم تمایز جنسی، تکوین جنین و نوزاد دارند. ناباروری می‌تواند باعث کاهش توانایی باروری، سقط جنین، بدترکیبی جنین و نارسایی تولیدمثل شود.
6. عفونت های دستگاه تنفسی
یک نشانه کمبود ویتامین A در بدن عفونت‌های تنفسی، به‌خصوص در ناحیه حلق و قفسه سینه است. این عفونت‌ها به دلیل کاهش تولید و فعالیت سلول‌های ایمنی اتفاق می‌افتند؛ چراکه سلول‌های ایمنی مانند لنفوسیت‌ها، ماکروفاژ‌ها و آنتی‌بادی‌ها مسئول مبارزه با میکروب‌ها، ویروس‌ها و التهاب‌ها هستند.
عفونت‌های دستگاه تنفسی می‌تواند باعث سرفه، تب، خلط، تنگی نفس، درد قفسه سینه و آسم شود و یا به بروز عفونت‌های خطرناک‌تر مانند ذات الریه، سل و سرطان ریه منجر شود.
7. آکنه و جوش
آکنه و جوش یکی دیگر از نشانه‌های کمبود ویتامین آ است و با کاهش تمایز سلول‌های اپیتلیالی و افزایش ترشح چربی ایجاد می‌شود. سلول‌های اپیتلیالی، سطح پوست و کانال‌های مویی و غدد چربی را پوشش می‌دهند که باید به طور منظم تجدید و از بدن دفع شوند. ویتامین A به این فرآیند کمک می‌کند و از انسداد کانال‌های مویی و غدد چربی جلوگیری می‌کند.
آکنه و جوش زمانی رخ می‌دهد که کانال‌های مویی و غدد چربی دچار انسداد شده و عفونت میکروبی بگیرند. آکنه و جوش می‌تواند باعث احساس درد، التهاب، قرمزی و تورم شود و یا به ایجاد جای زخم، لک و ناهمواری پوست کمک کند.
8. سرعت ترمیم پایین جای زخم‌ها
یکی دیگر از علائم کمبود ویتامین A، ترمیم کند جای زخم‌هاست که به علت کاهش تولید کلاژن و تنظیم ژن‌های مربوط به ترمیم زخم رخ می‌دهد. کلاژن یک پروتئین ساختاری است که در بافت‌های اتصالی مانند پوست، مو، مخاط و همچنین زخم وجود دارد و در ترمیم بافت‌های آسیب دیده، ایجاد شبکه خونی جدید و جلوگیری از عفونت زخم موثر است.
سرعت ترمیم پایین جای زخم‌ها می‌تواند باعث افزایش خطر عفونت، التهاب، زخم شدن مجدد و بدشکلی زخم شود.
برای افزایش کلاژن از قرص کلاژن استفاده کنید
علت کمبود ویتامین A چیست؟
کمبود ویتامین A می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد. رایج‌ترین دلیل این کمبود، رژیم غذایی فاقد ویتامین A یا پرو ویتامین A است. این مواد مغذی را می‌توانید در انواع میوه‌ها و سبزیجات رنگی از جمله هویج، کدو، بادمجان، کلم بروکلی، اسفناج و یا محصولات حیوانی نظیر تخم‌مرغ، شیر، ماهی و جگر پیدا کنید.
علاوه بر رژیم غذایی فقیر، برخی اختلالات گوارشی نیز ممکن است جذب ویتامین A از روده را کاهش دهند. بیماری‌های التهابی روده، سوء جذب، بیماری سلیاک، کیست فیبروز، بیماری کرون و کولیت زخمی روی جذب این ویتامین تاثیر دارند. اختلالات کبدی نیز از ذخیره ویتامین A در کبد جلوگیری می‌کنند. کبد چرب، هپاتیت، سیروز و سرطان کبد از این بیماری‌ها هستند.
باید در نظر داشته باشید که مصرف برخی مواد غذایی نیز روی جذب ویتامین A تاثیر منفی می‌گذارد. مواد غذایی که ویتامین E یا آهن خیلی بالایی دارند، تا حدی جذب ویتامین A در روده را کاهش می‌دهند. برخی داروها نیز مانع از جذب این ویتامین یا افزایش دفع آن می‌شوند که شامل داروهای ضد کلسترول، ضد تب، ضد التهاب، ضد تیروئید و داروهای شیمی‌درمانی است.
نحوه تشخیص کمبود ویتامین A
علائم کمبود ویتامین A شاید برای همه افراد زنگ خطر نباشد و به آن توجهی نکنند؛ برای بررسی میزان ویتامین‌ها و مواد معدنی در بدن، آزمایش‌های تشخیصی راه‌کار بهتری هستند. برای تشخیص میزان ویتامین A در بدن از روش‌های زیر استفاده می‌کنند:
-
- معاینه بالینی: بررسی انواع نشانه کمبود ویتامین A توسط متخصص یا پزشک.
- آزمایش خون: اندازه‌گیری سطح ویتامین A در سرم خون. این آزمایش نشان می‌دهد که آیا فرد دچار کمبود حاد یا مزمن ویتامین A است یا نه. معمولا سطح ویتامین A در سرم خون باید بین 0.7 تا 2.8 میکروگرم در میلی‌لیتر باشد. سطوح زیر 0.35 میکروگرم در میلی‌لیتر نشان‌دهنده کمبود حاد و سطوح زیر 0.7 میکروگرم در میلی‌لیتر نشان‌دهنده کمبود مزمن ویتامین A است.
- آزمایش ادراک رنگ: سنجش توانایی فرد در تشخیص رنگ‌های مختلف در نور کم. این آزمایش مشخص می‌کند که آیا فرد دچار شب‌کوری به علت کمبود ویتامین A است یا نه. در این آزمایش معمولا فرد باید تعدادی از دایره‌های رنگی را که در تاریکی قرار دارند تشخیص دهد. اگر فرد نتواند رنگ‌ها را به درستی تشخیص دهد، ممکن است دچار شب‌کوری باشد.
- آزمایش بیوپسی: برداشتن نمونه از بافت‌های مختلف بدن. این آزمایش نشان می‌دهد که فرد دچار آسیب بافتی به علت کمبود ویتامین A شده است یا نه. اگر فرد دچار کمبود باشد، ممکن است نمونه‌های بافتی نشان‌دهنده تغییرات مورفولوژیک، التهابی، نکروزی و فیبروزی باشند.
پیشگیری از کمبود ویتامین A در بدن
برای پیشگیری از علائم کمبود ویتامین A، بهترین روش دریافت این ویتامین از رژیم غذایی است. همان‌طورکه پیش‌تر اشاره کردیم، این ویتامین هم در محصولات حیوانی و هم میوه‌ها و سبزیجات رنگی وجود دارد. بزرگسالان باید روزانه حداقل 700 تا 900 میکروگرم از این ویتامین مصرف کنند. کودکان، زنان در دوره بارداری و شیردهی نیاز به مقدار بیشتری از ویتامین A دارند.
علاوه بر این شما می‌توانید با مصرف مکمل‌های این ویتامین که به صورت قرص، کپسول، شربت یا قطره هستند نیز از بروز نشانه کمبود ویتامین A پیشگیری کنید. برای مصرف مکمل‌های این ویتامین بهتر است از پزشکان و داروسازان راهنمایی بگیرید.
کنترل و درمان کمبود ویتامین A
درمان کمبود این ویتامین، از جوانب مختلفی بررسی می‌شود که در ادامه به مهم‌ترین جوانب آن اشاره می‌کنیم.
مصرف مکمل های ویتامین A
مکمل‌های ویتامین A می‌توانند به افرادی که دچار کمبود حاد یا مزمن این ویتامین یا در خطر ابتلا به آن هستند، کمک کنند. این مکمل‌ها معمولا باید با نظر پزشک مصرف شوند و مقدار آن‌ها باید با توجه به سن، جنس، وضعیت سلامتی و نیازهای فرد تعیین شود. مصرف بیش از حد مکمل‌های ویتامین A می‌تواند باعث مسمومیت ویتامین A شود که عوارض جدی برای بدن دارد.
مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین A یا پروویتامین A
این موادغذایی شامل جگر، تخم‌مرغ، شیر، ماهی، میوه‌ها و سبزیجات زرد، نارنجی و سبزرنگ مانند هویج، کدو، بادمجان، کلم بروکلی و اسفناج هستند. مصرف این موادغذایی می‌تواند به افزایش سطح ویتامین A در بدن کمک کرده و علائم کمبود ویتامین A را کاهش دهد.
درمان علائم و عوارض کمبود ویتامین A
درمان علائم و عوارض کمبود ویتامین A می‌تواند با استفاده از داروها، پمادها، قطره‌ها، جراحی و دیگر روش‌های درمانی انجام شود. این درمان‌ها به بهبود وضعیت بینایی، پوست، مخاط، رشد، تولیدمثل، ایمنی و ترمیم زخم کمک می‌کند. برخی از روش‌های درمانی عبارتند از:
-
- درمان خشکی چشم با استفاده از قطره‌های مرطوب‌کننده، پمادهای مرطوب‌کننده، ماسک‌های گرم و سرد و جراحی در موارد شدید.
- درمان شب‌کوری با استفاده از عینک‌های دارای لنز‌های رنگی، لنز‌های تماسی، چراغ‌های کم نور و جراحی در موارد شدید.
- درمان خشکی پوست با استفاده از کرم‌ها، لوسیون‌ها، روغن‌ها و ماسک‌های مرطوب‌کننده و انواع محصولات ترمیم‌کننده پوست.
- درمان مشکلات رشد با استفاده از هورمون‌های رشد، مکمل‌های غذایی، تغذیه مناسب و فعالیت بدنی.
- درمان ناباروری با استفاده از هورمون‌های جنسی، مکمل‌های غذایی، تغذیه مناسب، فعالیت جنسی و روش‌های تولیدمثل مصنوعی.
- درمان عفونت‌های دستگاه تنفسی با استفاده از آنتی بیوتیک‌ها، ضد التهاب‌ها، ضد تب‌ها، سرم‌ها، اسپری‌ها، شربت‌ها و داروهای کنترل سرفه و خلط.
- درمان آکنه و جوش با استفاده از پمادها، کرم‌ها، لوسیون‌ها، روغن‌ها و ماسک‌های ضد آکنه و ضد جوش.
- درمان کندی ترمیم جای زخم‌ها با استفاده از پمادها، کرم‌ها، روغن‌ها و ماسک‌های ترمیم‌کننده زخم، پانسمان‌ها، بانداژ‌ها، ژل‌ها و...
ویتامین آ برای پوست چه فوایدی دارد؟
جمع بندی
ویتامین A یک ویتامین محلول در چربی برای سلامت چشم، پوست، مو، مخاط، ایمنی و رشد بدن است. کمبود این ویتامین معمولا به علت مصرف ناکافی موادغذایی حاوی ویتامین A یا پرو ویتامین A رخ می‌دهد؛ علاوه بر این اختلالات گوارشی، کبدی، مصرف بیش از حد الکل، استفاده از داروهای خاص و مصرف موادغذایی با مقادیر بالای ویتامین E و آهن، ممکن است منجر به کمبود این ویتامین در بدن شود.
در این بخش با علائم کمبود ویتامین A آشنا شدیم که رایج‌ترین آن‌ها شامل خشکی چشم و پوست، شب‌کوری، مشکلات رشد و ناباروری، عفونت‌های دستگاه تنفسی، آکنه و جوش و ترمیم کند جای زخم‌هاست. برای پیشگیری و درمان کمبود این ویتامین، داشتن رژیم غذایی غنی از ویتامین A و مصرف مکمل ویتامین A پیشنهاد می‌شود. برای درمان علائم و عوارض کمبود این ویتامین نیز می‌توانید از انواع مرطوب‌کننده‌ها و ترمیم‌کننده‌ها یا داروهای خاص استفاده کنید.
در داروخانه روشا می‌توانید تمامی این محصولات، از انواع مکمل‌های ویتامین A گرفته تا انواع کرم‌ها و روغن‌های ترمیمی و مرطوب‌کننده برای درمان عوارض کمبود ویتامین A را بیابید. اگر برای درمان علائم کمبود این ویتامین سوال دارید، متخصصان و پزشکان ما همیشه پاسخگوی شما هستند و می‌توانید از فرصت مشاوره رایگان برای خرید محصولات بهره ببرید.
