درباره کم خونی ماکروسیتیک چه می ‌دانید؟

اگر شما دارای گلبول‌های قرمز بزرگ باشید و یا گلبول‌های قرمزتان اندازه طبیعی نداشته باشند، می‌تواند به کمبود ویتامین یا بیماری‌ای مثل کم‌کاری تیروئید مربوط باشد. تیروئید، غده‌ای به شکل پروانه، در داخل گردن است. این غده تولید کننده هورمون‌هایی است، که مصرف انرژی بدن را تنظیم می‌کنند. وقتی تولید هورمون تیروئید کاهش یابد، فرآیندهای بدن نیز کند خواهند شد. انواع دیگر کم خونی نظیر «کم خونی مگالوبلاستیک» را هم بشناسید!

برای توصیف گلبول‌های قرمز خون که بزرگتر از حد نرمال باشند، از اصطلاح «ماکروسیتوز» استفاده می‌شود. هنگامی‌که تعداد گلبول‌های قرمز خون سالم، در بدن شما کم باشد، کم خونی رخ خواهد داد. کم خونی ماکروسیتیک وقتی اتفاق می‌افتد، که گلبول‌های قرمز بدن شما، بسیار بزرگ است و گلبول‌های قرمز سالم هم، به مقدار مورد نیاز وجود ندارد.

انواع مختلف کم‌خونی ماکروسیتیک

این نوع کم‌خونی را منابع علمی بر اساس علت آن طبقه بندی می‌کنند. معمولا، کم‌خونی‌های ماکروسیتیک، به علت «کمبود ویتامین B-12 و فولات» ایجاد می‌شود. البته ممکن است، کم‌خونی ماکروسیتیک، نشانه یک بیماری زمینه‌ای نیز باشد. فولات، از گروه ویتامین B بوده، که برای تولید گلبول های قرمز ضروری است. وجود مقدار کافی از فولات، در دوره‌هایی مثل بارداری، نوزادی و نوجوانی، اهمیت زیادی دارد.

علائم کم‌ خونی ماکروسیتیک

این احتمال وجود دارد، که در مراحل اولیه ابتلا به کم‌خونی ماکروسیتیک، هیچ علائمی از این نوع کم‌خونی، مشاهده نشود. این علائم عبارتند از:

• • کاهش اشتها یا کاهش وزن
  • ناخن‌های شکننده
  • تنگی نفس
  • ضربان قلب سریع
  • خستگی
  • اسهال
  • رنگ پریدگی پوست، بخصوص لب و پلک‌ها
  • ضعف در تمرکز یا سردرگمی
  • از دست دادن حافظه
  • اگر چند مورد از این علائم را داشتید، حتما به پزشک مراجعه کنید. علائم زیر نیز، در صورت شدت بیماری رخ می‌دهد:
  • افزایش ضربان قلب
  • مشکلات حافظه
  • گیجی

علل و انواع کم‌ خونی ماکروسیتیک

کم‌خونی ماکروسیتیک، به دو نوع کلی تقسیم می‌شود: کم‌خونی‌های ماکروسیتیک مگالوبلاستیک و غیرمگالوبلاستیک.

کم‌ خونی ماکروسیتیک مگالوبلاستیک

اکثر کم‌خونی‌های ماکروسیتیک، از نوع مگالوبلاستیک هستند. کم‌خونی مگالوبلاستیک، به علت وجود یک اختلال در تولید DNA گلبول قرمز ایجاد می‌شود. علت‌های بروز این نوع کم‌خونی، عبارتند از:

• • کمبود ویتامین B-12
  • کمبود فولات
  • بعضی از داروها (مثل داروهای شیمی درمانی همچون هیدروکسی اوره، داروهای ضد تشنج و داروهای ضد رتروویروسی، که برای مبتلایان به HIV تجویز می‌شود.)

کم‌ خونی ماکروسیتی غیرمگالوبلاستیک

نوع غیرمگالوبلاستیک کم‌خونی ماکروسیتیک، بر اثر عوامل گوناگونی بوجود می‌آید، از این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• • اختلال شدید مصرف الکل (الکلیسم)
  • بیماری‌های کبد
  • کم‌کاری تیروئید

تشخیص کم خونی ماکروسیتیک

احتمالا پزشک، سابقه پزشکی و سبک زندگی شما را بررسی خواهد کرد. همچنین عادات غذایی شما نیز، در مواردی که به کم‌خونی مشکوک باشند، مهم تلقی می‌شود؛ بررسی رژیم غذاییتان، برای تشخیص ابتلای شما به کمبود آهن، فولات یا هر کدام از ویتامین‌های گروه B مفید خواهد بود.

آزمایش های خون

بررسی آزمایش خون، جهت تشخیص کم‌خونی و بزرگ شدن گلبول‌های قرمز تجویز خواهد شد. اگر تست شمارش کامل خون، نشان دهد که به کم‌خونی مبتلا هستید، پزشک آزمایش «اسمیر خون محیطی» را درخواست می‌کند. این آزمایش نیز، به تشخیص تغییرات اولیه ماکروسیتی یا میکروسیتیک، در گلبول‌های قرمز خون کمک خواهد کرد. آزمایشات خون دیگری نیز، به یافتن دلیل ایجاد ماکروسیتوز و کم‌خونی کمک می‌کنند، درمان بیماری به یافتن علت آن بستگی دارد.

کمبود مواد مغذی سبب اکثر کم‌خونی های ماکروسیتی می‌شود، شرایط زمینه‌ای دیگری نیز ممکن است باعث این کمبود شوند. گاهی پزشک برای بررسی سطح مواد مغذی و یا حتی برای تشخیص اختلال مصرف الکل، بیماری کبد و کم‌کاری تیروئید، آزمایش خون را تجویز می‌کند.

درمان کم‌ خونی ماکروسیتیک

«هماتولوژیست‌ها» متخصصینی در زمینه اختلالات خونی هستند، که می‌توانند علل و نوع کم‌خونی شما را مشخص کنند. اولین مرحله در درمان کم‌خونی ماکروسیتیک، برای اکثر مبتلایان، اصلاح کمبود مواد مغذی بوده و این درمان، توسط مکمل‌های کم خونی و یا غذاهایی همچون اسفناج و گوشت قرمز و… انجام می‌گیرد. مکمل‌هایی که حاوی فولات و دیگر ویتامین‌های گروه B باشند، می‌توانند مفید واقع شوند. اگر در جذب ویتامین B-12 خوراکی دچار مشکل شوید، ممکن است به تزریق ویتامین B-12 نیاز پیدا کنید.

غذاهای غنی از ویتامین B-12، به شرح زیر هستند:

• • مرغ
  • گوشت قرمز
  • غلات غنی شده
  • ماهی
  • تخم مرغ
  • صدف
  • غذاهای سرشار از فولات نیز، عبارتند از:
  • سبزی‌های دارای برگ تیره (مثل کلم پیچ و اسفناج)
  • غلات غنی شده
  • عدس
  • پرتقال‌

غالبا کم‌خونی‌های ماکروسیتیکی که ناشی از کمبود ویتامین B-12 و فولات باشند، از طریق اصلاح رژیم غذایی و مصرف مکمل‌ها قابل درمان خواهند بود. با این وجود، کم‌خونی‌های ماکروسیتیک، در صورت عدم درمان سبب بروز عوارضی طولانی مدت خواهند شد. این عوارض ممکن است، موجب آسیب دائمی به سیستم عصبی شود، بطور مثال کمبود شدید ویتامین B-12 باعث عوارض عصبی می‌شود. این عوارض شامل «نوروپاتی محیطی» و «زوال عقل» می‌شوند.

نوروپاتی محیطی

سیستم عصبی محیطی، اعصاب مغز و نخاع و یا سیستم عصبی مرکزی را به کل بدن متصل می‌کند. زمانی که این اعصاب به سبب آسیب‌دیدگی یا تخریب، به درستی کار نکند، نوروپاتی محیطی رخ می‌دهد؛ گاهی ممکن است بی‌دلیل، سیگنال‌های درد ارسال کرده، و یا در زمان نیاز، سیگنال درد را ارسال نکنند.

تفاوت کم خونی میکروسیتیک با کم خونی ماکروسیتیک

سه نوع کلی کم‌خونی، با علل متفاوت، وجود دارد:

• • کم‌خونی میکروسیتیک
  • کم‌خونی ماکروسیتیک
  • کم خونی نرموسیتیک

در نوع میکروسیتیک، گلبول‌های قرمز خون (RBC) اندازه‌ای کوچکتر از حد طبیعی دارند، در کم‌خونی ماکروسیتیک، این گلبول‌ها، بزرگتر از حد طبیعی خود بوده و این تفاوت در ابعاد، به پزشکان در تشخیص علل کم‌خونی و نوع آن کمک می‌کند.

راه های پیشگیری از کم خونی ماکروسیتیک

جلوگیری از بیماری کم‌خونی ماکروسیتیک در شرایطی که ناشی از مشکلات زمینه‌ای باشد، دشوارتر خواهد بود. با این وجود، در اکثر موارد، می‌توان از شدت این کم‌خونی پیشگیری کرد. موارد زیر می‌توانند موثر باشند:

• • برای گلبول‌های قرمز سالم‌تر، استفاده بیشتر از گوشت قرمز و مرغ برای جذب بیشتر ویتامین B-12 استفاده کنید.
  • گیاه‌خواران می‌توانند، لوبیا و سبزیجات تیره و برگ‌دار مصرف کنند تا سطح فولات را افزایش دهند.
  • مصرف غلات صبحانه غنی شده نیز برای افزایش ویتامین B-12 مفید است.
  • کاهش مقدار مصرف الکل

توجه داشته باشید که اگر از داروهای ضد رتروویروسی برای HIV، داروهای ضد تشنج یا داروهای شیمی درمانی استفاده می‌کنید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید؛ چرا که این داروها خطر ابتلا به کم‌خونی ماکروسیتیک را، افزایش خواهند داد.