آیا خشکی دهان نشانه بارداری است؟ بررسی علل خشکی دهان در افراد باردار و غیر باردار!

دلیل اینکه خشکی دهان یکی از نشانه‌های شایع بارداری است، تشنگی زیاد در نتیجۀ وجودی کودکی است که برای رشد به آب بیشتری نیاز دارد. اما این تمام ماجرا نیست؛ درواقع تغییر هورمون‌ها تاثیر مستقیمی بر سلامت دهان و دندان مادرها می‌گذارد تا به آنجا که حتی می‌تواند منجر به لق شدن دندان و التهاب لثه هم بشود. از جمله موارد دیگر در دوران بارداری که بسیار هم توجه به آن ضرورت دارد «دیابت» است و جالب اینکه حتی دیابت هم منجر به خشکی دهان خواهد شد. بنابراین می‌بینیم که موضوع خشکی دهان و ارتباط آن با بارداری از زوایای مختلف حائز اهمیت فراوان است. با این مقاله همراه شوید تا در ادامه به مرور برخی از علل بالقوه خشکی دهان را به اتفاق مرور کنیم:

کم آبی بدن:

با این جمله شروع می‌کنیم که «کم‌آبی بدن می‌تواند منجر به بروز نقایص مادرزادی یا زایمان زود رس شود.» از این‌رو اهمیت دادن به آن تنها راه برای پیشگیری از بروز چنین اتفاقاتی است. وجود جنین و نیازی که به آب برای رشد خود نیاز دارد منجر می‌شود بدن مادر با سرعت بیشتری آب خود را از دست بدهد. بنابراین در این دوران باید نوشیدن مایعات، غذاهای فیبری و آب در رژیم غذایی دیده شود. بروز برخی نشانه‌ها می‌تواند یک هشدار باشد مبنی بر اینکه بدن با کم‌آبی مواجه شده است:

• • احساس گرمای بیش از حد
  • ادرار با رنگ زرد تیره
  • تشنگی شدید
  • خستگی
  • سرگیجه
  • سردرد

دیابت بارداری:

دیابت بارداری تنها یکی از انواع دیابت است؛ در دوران بارداری مادر ممکن است به نوعی از دیابت که به آن دیابت بارداری گفته می‌شود مبتلا شود؛ این دیابت اگر مدیریت نشود ممکن است پس از زایمان هم با فرد باقی بماند؛ بنابراین بسیار اهمیت دارد در صورت ابتلا به دیابت تحت نظر متخصص اوضاع قند خون فرد را کنترل کرد. افزایش قند خون ناشی از دیابت بارداری به خشکی دهان منجر می‌شود.

تهدیدات دیابت بارداری می‌تواند منجر به ایجاد مشکلاتی در شما و کودکتان شود؛ البته که جای نگرانی نیست. همواره یک رژیم غذایی سالم، ورزش و در صورت نیاز و بسته به تشخیص پزشک دارو یا انسولین به شما کمک خواهد کرد از این دوران به سلامتی عبور کنید.

بروز دیابت بارداری در نتیجۀ نیاز شدید بدن به انسولین بیش از بارداری است، هرگاه بدن نتواند این نیاز را تامین کند و با قحطی انسولین کافی مواجه شود دیابت رخ می‌نماید.

از آنجا که دیابت بارداری گاه بی‌علامت و گاه با علائم جزیی بروز پیدا می‌کند، زنان در طی دوران بارداری خود در مواقعی مشخص ملزم به انجام آزمایشاتی برای تشخیص آن می‌شوند. از جمله علائمی که می‌تواند همچون یک آلارم عمل کند موارد زیر است:

• • خستگی مفرط
  • تشنگی بیش از حد
  • نیاز به دفع ادرار بیش از معمول

برفک دهان:

قارچی به نام کاندیدا آلبیکنس که به مقدار کم در بدن افراد وجود دارد؛ چنانچه شروع به رشد بیش از حد کند و به دلیل ضعف سیستم ایمنی، فراتر از اندازۀ معین خود بشود منجر به حس خشکی و پنبه‌ای در دهان می‌شود. برفک را می‌توانید همچون ضایعات پنیر سفید روی زبان و گونه‌های خود ببینید. ضایعاتی که در صورت خراشیدن به خونریزی می‌افتند و موجب درد دهان، از دست دادن حس چشایی و قرمزی دهان خواهند شد.

کیفیت پایین خواب:

بارداری اغلب با بی‌خوابی، خواب‌های آشفته و بیدار شدن‌های مکرر در طول شب همراه باشد. مواردی که می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی از جمله خروپف و آپنه باشد. در سه ماهۀ ابتدای دوران بارداری خروپف شایع است، حال اگر مشکلاتی از قبیل اضافه وزن، اعتیاد به نیکوتین، کم‌خوابی و بزرگ شدن لوزه‌ها را داشته باشید شایع‌تر هم خواهد بود. رعایت اصول بهداشت در راستای بهبود خواب به‌ویژه در این ایام بسیار کمک‌کننده است. بنابراین کارشناسان روشا با معرفی بهترین مکملهای بهبود خواب تلاش کرده‌اند در این مسیر شما را یاری دهند.

می‌دانیم که بارداری با تغییر هورمون همراه است، این تغییرات هورمونی گاه به تنگ شدن گلو و مجرای بینی منجر مو مشکلات تنفسی را باعث می‌شود. خروپف و آپنه منجر می‌شود فرد در هنگام خواب با دهان باز نفس بکشد. خوابیدن با دهان باز تولید بزاق را سخت و دهانتان را خشک می‌کند. چنانچه متوجه علائم زیر شدید باید خشکی دهانتان را جدی گرفته و لازم است به پزشک مراجعه کنید.

• • گلو درد
  • مشکل در بلع
  • خشکی درون بینی
  • احساس سوزش در گلو یا دهان
  • مشکل در صحبت کردن
  • گرفتگی صدا
  • تغییر در حس چشایی
  • پوسیدگی دندان

درمان خشکی دهان:

به‌طور معمول خشکی دهان اگر چندان جدی نباشد می‌توان با کمک برخی درمان‌هان خانگی اقدام به رفع آن کرد. اقداماتی که به ویژه برای بارداری فرد هیچ خطری ندارند. این درمان‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:

جویدن آدامس بدون قند و آبنبات سفت بدون قند:

جویدن و مکیدن این دو به تشدید تولید بزاق منجر می‌شود؛

نوشیدن آب زیاد:

نوشیدن آب به هیدراته نگه‌داشتن بدن شما کمک می‌کند و منجر به تسکین برخی از علائم شما خواهد شد.

مکیدن تراشه های یخ:

 این نه تنها به شما مایعات می دهد و دهان شما را مرطوب می کند، بلکه می تواند به کاهش حالت تهوع در دوران بارداری نیز کمک کند.

رعایت بهداشت دهان و دندان:

 به طور مرتب مسواک بزنید و نخ دندان بکشید تا از پوسیدگی دندان جلوگیری کنید.

استفاده از دستگاه بخور در منزل:

یک مطالعه نشان داد که مرطوب‌سازی محیط می‌تواند علائم خشکی دهان را به طور متوسط ​​بهبود بخشد. استفاده از دستگاه بخور در شب ممکن است ناراحتی را کاهش دهد و خواب را بهبود بخشد.

استفاده از دهانشویه مخصوص خشکی دهان:

این محلول همچنین می‌تواند تا حد زیادی به تعدیل عوارض خشکی دهان منجر شود، در هر داروخانه‌ای هم پیدا می‌شود و  در نهایت حذف قهوه و کافئین تا حد زیادی به شما در برطرف کردن خشکی دهان کمک می‌کند. چگونه دهانشویه مناسب خود را انتخاب کنیم؟! در مطلبی با همین عنوان توصیه‌هایی برای انتخاب مناسب‌تر برای شما گردآوری شده است.

موارد گفته شده می‌تواند به فرد باردار کمک کنند تا از پس خشکی دهان خود بربیایند؛ اما گاه این خشکی خیلی بیش از آن است که بتوان با درمان‌های خانگی از این دست فکری به حالش کرد. در چنین مواقعی دریافت درمان‌های بالینی باید اولویت باشد.

برخی از این درمان‌های بالینی بالقوه که با مراجعه به پزشک در فرآیند انجام آن قرار می‌گیرید شامل موارد زیر است:

• • تغییر داروهای مصرفی که منجر به خشکی دهان شده‌اند؛
  • بهره گرفتن از سینی فلورید برای محافظت از دندان‌ها در شب؛
  • درمان خروپف و آپنۀ خوابی که باعث خشکی دهان شده‌است؛
  • درمان برفک با داروهای ضد قارچ؛ اگر عامل خشکی دهان بوده‌باشد؛
  • تنظیم یک برنامۀ مدیریت بارداری شامل رژیم غذایی، ورزش و مصرف دارو یا انسولین.

مصرف داروهای گیاهی:

گیاهان زیادی موجود هستند که به تسکین علائم خشکی دهان کمک می‌کنند. برخی از آن‌ها را به اتفاق مرور می‌کنیم:

آلوئه ورا:

ژل یا آب درون برگ های گیاه آلوئه‌ورا برای دهان مرطوب کننده است. شاید بد نباشد یک گلدان تهیه کنید و آلوئه‌ورای مصرفی خود را در منزل تولید کنید.

زنجبیل:

 زنجبیل یک سیالاگوگ گیاهی شناخته شده است. این بدان معناست که به تحریک تولید بزاق کمک می‌کند و این یعنی به رفع خشکی دهان هم کمک می‌کند.

ریشه گل ختمی:

ریشه ختمی مانند آلوئه گیاهی نرم کننده و مرطوب کننده است. یک مطالعه در سال 2015 نشان داد که این گیاه به خشکی دهان کمک می کند.

کاکتوس نوپال:

کاکتوس نوپال یک غذا و داروی سنتی مکزیکی است. این کاکتوس که به آن کاکتوس گلابی خاردار نیز می‌گویند، در صنعت سلامت محبوبیت پیدا کرده است. یک مطالعه در سال 2017 نشان داد که نوپال می تواند خشکی دهان یا کاهش بزاق را بهبود بخشد. گردآورندۀ این مقاله از وجود این کاکتوس در جغرافیای ایران خبر ندارد؛ چنانچه خواننده آگاهی در این زمینه دارد در بخش نظرات به تکمیل این بخش کمک کند.

اسپیلانتس:

 یک گیاه محبوب است که برای بهبود سلامت دندان استفاده می شود. یکی از استفاده های سنتی به عنوان سیالاگوگ برای افزایش ترشح بزاق است که ممکن است به خشکی دهان کمک کند.

فلفل دلمه ای:

طبق یک مطالعه در سال 2011 و مطالعه ای در سال 2017، فلفل دلمه ای باعث ترشح بزاق می شود.

بزاق بخشی ضروری از فرآیند هضم شما است. این به مرطوب شدن و تجزیه مواد غذایی شما کمک می‌کند. همچنین به عنوان یک مکانیسم دفاعی اصلی برای کمک به بدن شما برای حفظ سلامت دندان‌ها، محافظت از دهان در برابر بیماری‌های لثه و پوسیدگی دندان عمل می‌کند.

خشکی دهان به خودی خود یک بیماری جدی پزشکی نیست. با این حال، گاهی اوقات این نشانه یک بیماری زمینه‌ای دیگر است که نیاز به درمان دارد. همچنین می‌تواند منجر به عوارضی مانند پوسیدگی دندان و زخم های دهان شود.

علل احتمالی خشکی دهان افراد غیر باردار عبارتند از:

کم‌آبی:

گفتیم کم آبی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن شما بیش از حد مایعات را از دست می‌دهد، بدون اینکه دوباره پر شود. از دست دادن آب بدن می‌تواند دلایلی از جمله استفراغ، اسهال، تعریق بیش از حد یا از دست دادن خون رخ دهد. هنگامی که شما کم آب هستید، بدن شما به اندازه معمول بزاق تولید نمی‌کند و این می‌تواند باعث خشکی دهان شما شود.

داروها:

 خشکی دهان می‌تواند یکی از عوارض جانبی بسیاری از داروها باشد. برخی از رایج ترین انواع داروهایی که باعث خشکی دهان می‌شوند داروهای مربوط به افسردگی، اضطراب، اسهال، فشار خون بالا و آسم هستند. همچنین آنتی هیستامین‌ها، دیورتیک‌ها و برخی داروهای شیمی درمانی نیز می‌توانند تولید بزاق را کاهش دهند. لطفا خودسرانه اقدام به قطع مصرف داروهایتان نکنید. به پزشک مراجعه کنید!

پرتو درمانی:

 خشکی دهان یک عارضه جانبی رایج دریافت پرتودرمانی در ناحیه سر یا گردن است. اشعه به غدد بزاقی آسیب می‌رساند و ترشح بزاق را کاهش می دهد.

استرس و اضطراب:

 وقتی استرس دارید یا مضطرب هستید، بدنتان کورتیزول بیشتری تولید می‌کند که «هورمون استرس» است. هنگامی که سطح کورتیزول در بزاق شما افزایش پیدا کند، می‌تواند ترکیب بزاق شما را تغییر دهد و در نتیجه باعث خشکی دهان شود.

سالخوردگی:

خشکی دهان در سنین بالا بسیار رایج است، از مشکلات سلامتی، مصرف داروها و تغییر در توانمندی فرد برای پردازش داروها می‌تواند باعث خشکی دهان شود.

تنفس دهان و خروپف:

 تنفس از طریق دهان باعث تبخیر بزاق می شود. خروپف با دهان باز می‌تواند همین اثر را داشته باشد. این می تواند دهان شما را خشک کند یا خشکی موجود را بدتر کند.

سیگار کشیدن و مصرف تفریحی مواد مخدر:

کشیدن تنباکوهای میوه‌ای که امروزه متسفانه تبدیل به یک تفریح ناسالم برای اغلب جوانان شده و مصرف مت آفتامین‌ها می‌تواند منجر به کاهش بزاق تولیدی دهان شود.

دیابت:

از علائم شایع دیابت نوع یک و دو خشکی دهان است. افزایش قند خون احتمالا با تولید بزاق ارتباط مستقیمی داشته باشد، در نتیجه خشکی دهان را می‌توان مرتبط به وضعیت قند خون افراد بررسی کرد. از طرفی داروهای مصرفی افراد دیابتی هم باعث خشکی دهان می‌شوند.

برفک دهان:

 برفک دهان یک عفونت قارچی در دهان است. عفونت باعث التهاب می شود که می‌تواند به غدد بزاقی شما آسیب برساند. در نتیجه، غدد ممکن است در تولید بزاق کافی دچار مشکل شوند.

آسیب عصبی:

 عفونت، جراحی یا سکته مغزی که منجر به آسیب به اعصاب سر یا گردن می شود، می‌تواند بر توانایی غدد بزاقی برای تولید بزاق تأثیر بگذارد و موجب خشکی دهان شود.

فیبروز سیستیک:

 فیبروز کیستیک یک بیماری ژنتیکی است که به سیستم گوارشی و تنفسی آسیب رسانده و می‌تواند بر عملکرد غدد بزاقی تأثیر منفی بگذارد. داروهای مورد استفاده برای مدیریت فیبروز کیستیک نیز ممکن است خشکی دهان را بدتر کند.

اختلالات خود ایمنی:

در شرایط خودایمنی، سیستم ایمنی بدن شما به اشتباه به بدن شما حمله می‌کند. شایع ترین بیماری خودایمنی مرتبط با خشکی دهان، سندرم شوگرن است. این بیماری شامل التهاب در غدد بزاقی و در نتیجه خشکی دهان می‌شود. سایر بیماری‌های خودایمنی که ممکن است باعث خشکی دهان شوند عبارتند از اچ آی وی/ایدز و آرتریت روماتوئید.
بیماری آلزایمر:

 بیماری آلزایمر می‌تواند در توانایی فرد برای هیدراته ماندن اختلال ایجاد کند. علاوه بر این، افراد مبتلا به بیماری آلزایمر ممکن است در پیروی از دستورالعمل‌های مصرف داروهای خشکی دهان دچار مشکل شوند

شایع‌ترین علائم خشکی دهان در عموم افراد:

• • احساس چسبندگی یا خشکی در دهان؛
  • مشکل در بلعیدن و جویدن غذا؛
  • مشکل در صحبت‌کردن؛
  • سوزش در دهان؛
  • لب‌های ترک‌خورده؛
  • زخم‌های دهانی؛
  • زبان خشک؛
  • خشکی گلو؛
  • بوی بد دهان.

درمان‌های خانگی برای برطرف کردن خشکی دهان در افراد همان مواردی است که در بخش خشکی دهان در افراد باردار برشمردیم؛ مضاف بر آن‌ها رعایت برخی اقدامات دیگر نظیر نوشیدن آب به اندازۀ کافی، محدود کردن نوشیدنی‌های الکلی و کافئین، محدود کردن مصرف نمک و شکر، پرهیز از مصرف هر نوع دخانیاتی و انجام روتین مسواک و نخ‌دندان به شما در نیفتادن در ورطۀ خشکی‌دهان کمک خواهد کرد.

همچنین مهم است به‌طور مرتب سالی دو بار برای معاینه به دندان‌پزشک مراجعه کنید. مراقبت خوب از دهان می‌تواند به جلوگیری از پوسیدگی دندان و بیماری لثه کمک کند، عواملی که خود ارتباط مستقیمی با خشکی دهان دارند.

جمع‌بندی:

خشکی دهان در افراد باردار و سایر افراد می‌تواند علائم مشترک و درمان‌های مشترکی داشته باشد، با این‌حال به دلیل شرایط خاص دوران بارداری برخی از این علائم و راه‌های درمان به شکل انحصاری باید مورد توجه قرار بگیرند.