شناسایی علائم کمبود ویتامین دی در کودکان برای اقدامات درمانی به‌موقع!

علائم کمبود ویتامین دی در کودکان – مقدمه

طبق تحقیقات انجام شده، کمبود ویتامین D، هم در کشورهای توسعه یافته و هم در کشورهای توسعه نیافته در بین گروه‌های سنی مختلف کودکان، شایع است. کمبود مکمل ویتامین D می‌تواند بر رشد فیزیکی، روانی و بر سیستم ایمنی بدن کودکان تأثیر بسیار مخربی بگذارد؛ بنابراین رفع آن اهمیت زیادی دارد.

انسان نه تنها در کودکی بلکه در سن بزرگ‌سالی هم به ویتامین D نیازمند است؛ مثلاً حتماً شنیده یا خوانده‌اید که پوکی استخوان ناشی از کمبود ویتامین دی بین افراد مسن یا میان‌سال، بیشتر به چشم می‌خورد و یکی از علت‌های آن کمبود ویتامین D است؛ البته اهمیت تأمین ویتامین D کافی در دوران کودکی دو چندان است. به دلیل نقش مهم این ویتامین در حفظ فرآیندهای مهم بدن، کمبود آن می‌تواند بر سلامت شخص در تمامیِ سنین تأثیر زیادی بگذارد.

ویتامین D بر روی فرآیند سایر مواد معدنی موجود در بدن نیز تأثیرگذار است؛ مثلاً ممکن نیست ماده‌ی مفیدی مثل «کلسیم» بدون ویتامین D کاملاً به بدن جذب شود؛ در ضمن، نیاز نوزاد به ویتامین D بیشتر از کودکان و افراد بزرگ‌سال است. مقادیر زیر، توصیه‌های میزان مصرف ویتامین D برای کودکان در آمریکا را نشان می‌دهد، این جدول بر اساس میکروگرم (mcg) و واحد بین‌المللی (IU) فهرست شده است. (1 میکروگرم ویتامین D برابر با 40 واحد بین‌المللی است):

دقت کنید که تمامی متخصصان در مورد مقدار مورد نیاز ویتامین D برای گروه‌های سنی مختلف اتفاق نظر ندارند و ممکن است در منابع دیگر به برخی مقدارهای متفاوت نیز بربخورید، ولی قدر مسلم این است که اعداد ذکر شده در بالا بیشتر مورد قبول است.

کدام کودکان بیشتر در خطر ابتلا به کمبود ویتامین D هستند؟

بعضی کودکان به خاطر داشتن یک یا چند مورد از موارد زیر بیشتر در خطر ابتلا به کمبود ویتامین D هستند:

• • رنگ پوست: کودکانی که پوست تیره‌رنگ دارند به میزان چشمگیری، بیشتر در معرض ابتلا به کمبود ویتامین D هستند؛ چون رنگ‌دانه‌های پوست آن‌ها بزرگ‌تر و دارای مقاومت بیشتری در مقابل دریافت اشعه‌ی خورشید است. یک کودک سیاه‌پوست باید پانزده برابر یک کودک سفید پوست در مقابل نور خورشید قرار بگیرد تا همان مقدار ویتامین D را که کودک سفید پوست مثلاً در 5 دقیقه (بر اثر فرایندهای ناشی از تابش خورشید در بدن) دریافت می‌کند، کسب کند.

• • میزان وزن: کودکانی که چربی بدنشان بیشتر است به خاطر ذخیره شده ویتامین D به شکل چربی در بدن، بیشتر در معرض ریسک قرار دارند.
  • محروم بودن از نور مستقیم خورشید: کودکانی که در مناطق سردسیر و ابری زندگی می‌کنند بیشتر در معرض خطر کمبود ویتامین D هستند.

از دیگر عوامل تأثیرگذار بر کمبود ویتامین D در کودکان می‌توان به این موارد نیز اشاره کرد:

• • مصرف بعضی داروها از جمله داروهای ضد تشنج
  • ابتلا به بیماری‌هایی مانند بیماری «کرون» یا «فیبروز کیستیک» که بر روی میزان جذب ویتامین تأثیرگذارند.

چگونگی تأثیر کمبود ویتامین D بر کودکان

یک متخصص از طریق دستور آزمایش خون، کمبود ویتامین D را تشخیص می‌دهد. طبق تحقیقات انجام شده، همانند بزرگ‌سالان اگر سطح ویتامین D کودکان نیز به زیر 20 ng/mL (50 nmol/L) نزول کند به‌عنوان کمبود ویتامین D در نظر گرفته می‌شد. ممکن است کمبود ویتامین D در بعضی موارد پنهان بماند؛ چون کمبود آن تا وقتی که به مرحله‌ی خطرناک نرسد علائم جدی به وجود نمی‌آورد.

هم‌چنین علائم کمبود ویتامین D می‌تواند علائم خاصی نباشد و از این نظر تشخیص کمبود را برای والدین یا مراقبان کودک مشکل کند؛ به همین دلیل آزمایش منظم سطح ویتامین D کودک توسط پزشک از اهمیت زیادی برخوردار است.

توصیه‌ی آکادمی اطفال

کمبود ویتامین D در بین نوزادان جهان شایع و میزان آن در کشورهای مختلف از 2.7 درصد تا 45 درصد متغیر است. باید دقت داشته باشید که نوزادان تا دو سالگی، بیشتر در خطر ابتلا به کمبود ویتامین D قرار دارند؛ زیرا معمولاً نسبت به بزرگ‌سالان بسیار کمتر در مقابل نور خورشید قرار می‌گیرند. نکته‌ی دیگر مربوط است به نوزادانی که فقط با شیر مادر تغذیه شده و مکمل دیگری دریافت نمی‌کنند.

چنین نوزادانی در معرض کمبود ویتامین D قرار دارند. «آکادمی اطفال آمریکا» توصیه می‌کند کودکانی که فقط با شیر مادر و یا بیشتر با شیر مادر تغذیه می‌شوند در چند روز اولِ تولد، روزانه 400 IU مکمل ویتامین D دریافت کنند.

علائم کمبود ویتامین دی در کودکان و نوزادان

• • تشنج به دلیل کمبود کلسیم که نشانه‌ی کمبود ویتامین D است
  • متوقف شدن رشد
  • تحریک پذیری
  • خستگی و بی‌حالی
  • ضعف عضلانی
  • عفونت‌های مکرر تنفسی.

یکی از پیامدهای کمبود شدید ویتامین D ابتلا به بیماری نرمی استخوان یا به عبارت دقیق‌تر «راشیتیسم» است. راشیتیسم باعث رشد ناهنجار و بدشکل شدن استخوان‌های نوزاد و کودک می‌شود. راشیتیسم در حقیقت معیوب شدن استخوان‌ها قبل از بسته شدن «صفحات اپی‌فیزیال» که به «صفحات رشد» معروف هستند گفته می‌شود. صفحات رشد در حقیقت غضروف‌هایی هستند که در قسمت انتهایی استخوان‌های بلند کودکان و نوجوانان قرار دارند.

علائم کمبود ویتامین دی در کودکان و نوجوانان

میزان کمبود ویتامین D در میان کودکان و نوجوانان برحسب منطقه‌ی جغرافیایی زندگی آن‌ها متفاوت است؛ تخمین زده می‌شود که حدود 15 درصد از کودکانِ یک تا 11 ساله و 14 درصد از نوجوانان و جوانان 12 تا 19 ساله دچار کمبود ویتامین باشند. این احتمال در بین کودکان و نوجوانان چاق خیلی بیشتر است چون ویتامین D در چربی بدن ذخیره می‌شود.

سافت ژل ویتامین د۳ ۱۰۰۰ واحد ابورنز، حاوی ۱۰۰۰ واحد ویتامین D3 است. این ویتامین برای بدن بسیار مفید بوده و مصرف آن به مقاومت استخوان‌ها کمک می‌کند. همچنین با مصرف این دارو می‌توان به رشد مو و ناخن‌ها کمک کرد.

برخی از علائم کمبود ویتامین دی در کودکان به این شرح است:

• • تحریک پذیر بودن
  • تأخیر در رشد یا رشد آهسته
  • شکستگی استخوان
  • دردهای عضلانی

نکته‌ی بسیار مهم این است که علائم کمبود ویتامین در کودکان بیشتر از نوجوانان معلوم است. برخی از علائمی که می‌تواند نشانگر کمبود ویتامین D در نوجوانان باشد به شرح زیر است:

• • درد در مفاصل
  • درد در ناحیه‌ی پشت
  • درد در ساق پا و ران
  • احساس درد در زمان بالا رفتن از پله‌ها، دویدن
  • احساس درد در زمان چمباتمه زدن
  • انقباض ماهیچه‌های صورت و تورم دست و پا (این علائم به‌ندرت دیده می‌شود).

قطره دی ترول ویتان محصولی ایده آل برای استفاده در کودکان است. از آنجایی‌ که دوره نوزادی و کودکی در رشد افراد تأثیر زیادی دارد باید نسبت به حفظ ایمنی بدن کودکان و تأمین تمامی مواد موردنیاز آنها توجه ویژه‌ای داشت. 

اگر کمبود ویتامین D در نوجوانان، تشخیص داده نشود می‌تواند تبدیل به «دمینرالیزاسیون» استخوان و بروز شکستگی، تشنج و آسیب رسیدن به قلب شود. کمبود ویتامین D در نوجوانان می‌تواند با علائمی مثل درد، تحریک پذیری و بی‌حالی همراه باشد؛ در این میان نکته‌ی مهمی که وجود دارد امکان اشتباهْ تشخیص داده شدن نوع ناراحتیِ نوجوانان در چنین شرایطی است.

گاهی کمبود ویتامین D به غلط، افسردگی و «فیبرومیالژیا» (Fibromyalgia) تشخیص داده می‌شود. (فیبرومیالیژ نوعی بیماری در رابطه با درد در نقاط مشخص و ازجمله دردِ مفاصل و علائم دیگر است). تداوم کمبود ویتامین D در کودکان می‌تواند منجر به راشیتیسم و در نوجوانان باعث راشیتیسم یا «استئومالاسی» (نرمی استخوان) شود.

درمان کمبود ویتامین D در نوزادان و کودکان

درمان کمبود ویتامین D در نوزادان با در مورد کودکان و نوجوانان متفاوت است. این درمان بسته به شرایط سنی، پیشینه‌ی پزشکی و میزان کمبود ویتامین درمان کمبود ویتامین D می‌تواند تعیین شود.

به‌طور مثال، توصیه‌ای که در سطح جهانی برای درمان راشیتیسم کودکان می‌شود به‌قرار زیر است:

1. 1. نوزادان زیر 3 ماهه: به مدت سه ماه، روزانه 2000 IU (50mcg)
   2. نوزادان بین 2 تا 12 ماهه: به مدت سه ماه، روزانه 2000 IU (50mcg) و یا یک دوز واحد به میزان 50000 IU (250 mcg)
   3. 12 ماهه تا 12 ساله: به مدت سه ماه روزانه مقدار 3000- 6000 IU (70-150mcg)
   4. بالای دوازده سال: به مدت سه ماه، روزانه 2000 IU (50mcg) و یا یک دوز واحد به میزان 50000 IU (250 mcg)

در کودکانِ کمتر از دوازده ماه، پس از رسیدن دوز ویتامین D به سطح عادی، میزان توصیه شده به‌طور روزانه 400 IU (10mcg) و این مقدار برای کودکان یک ساله و بالاتر از یک ساله، روزانه 600 IU (15mcg) است. از طرف دیگر، کودکانی که به راشیتیسم مبتلا هستند علاوه بر ویتامین D باید روزانه 500 میلی گرم کلسیم نیز دریافت کنند.

قرص ویتامین د3 1000 ویتامین لایف، یکی از داروهای تقویتی بوده که به منظور رفع نیازهای بدن نسبت به کلسیم و فسفر مصرف می شود. این محصول حاوی ویتامین د3 بوده که به جذب هرچه بیشتر و بهتر کلسیم و فسفر کمک کرده و در نتیجه از بروز پوکی استخوان و سایر مشکلات استخوانی جلوگیری خواهدکرد.

برای جوانان، دوزهای هفتگی یا دوزهایی با مدت طولانی، (چندین روزه) تا 300000IU (7000mcg) تجویز می‌شود. توجه داشته باشید که حتی اگر بدانید که مسمومیت با ویتامین دی چیست و راه‌های درمان آن را بلد هم باشید؛ باز نباید بدون مشورت با پزشک، اقدام به مصرف یا خوراندن ویتامین D در دوزهای بالا به نوزادان، کودکان و جوانان کنید؛ این موضوع بخصوص در مورد نوزادان و کودکان از حساسیت بیشتری برخوردار است.

غذاهای مناسب برای کودکانی که کمبود ویتامین D دارند

• • ماهی آزادِ صید شده (غیر پرورشی)
  • شاه ماهی
  • ساردین
  • زرده‌ی تخم مرغِ مرغ‌های پرورش یافته در مراتع یا تغذیه شده با خوراک‌هایی که با ویتامین D غنی شده باشد.
  • شیر و ماست.

هم‌چنین اجازه دادن به کودکان برای راه رفتن در بیرون از خانه حتی با استفاده از کرم ضد آفتاب باز باعث ایجاد ویتامین D در بدن آن‌ها می‌‌شود و آن‌ها را از خطر آفتاب سوختگی هم در امان نگه می‌دارد.

علائم کمبود ویتامین دی در کودکان - جمع‌بندی

کمبود ویتامین D در تمامی گروه‌های سنی از نوزادان تا بزرگ‌سالان وجود دارد. کودکانی که رنگ پوست تیره‌تر دارند و آن‌هایی که وزن و چربی بدنشان بیشتر است و کودکانی که کمتر در معرض نور خورشید قرار می‌گیرند، بیشتر در معرض ابتلا به کمبود ویتامین D هستند.

علائم کمبود ویتامین D ممکن است بخصوص در نزد نوجوانان مبهم و تا حد زیادی ناپیدا باشد. این کمبود در نوزادان ممکن است با نارسایی رشد، تحریک پذیری، بی‌حالی، ضعف عضلانی و عفونت‌های مکرر تنفسی خود را نشان دهد؛ در حالی که نوجوانان ممکن است به دلیل درد در مفاصلِ تحمل کننده‌ی وزن بدن، مانند زانو و همچنین درد در پشت، ساق پا و ران به پزشک مراجعه کنند.

قطره پدیا آ+د پلاس کا شایگان، یکی از مکمل‌های دارویی حاوی ویتامین‌های آ، د و کا است. این محصول به واسطه فرمولاسیون ویژه خود، قادراست تا نیازهای بدن کودکان را رفع کرده و به افزایش استحکام و تقویت استخوان‌های کودکان بپردازد.

علائم کمبود ویتامین دی در نوزادان و کودکان می‌تواند شامل تأخیر در رشد، تحریک پذیری، درد مفاصل، درد ساق پا، ران و پشت، تحریک پذیری و شکستگی استخوان باشد. هرچند دوزهای مختلف ویتامین D برای نوزادان، کودکان و نوجوانان در این مقاله با استناد به منابع علمی بیان شده، با این حال حتماً باید با پزشک در این مورد مشورت کنید. بهترین منابع ویتامین D برای کودکان، ماهی آزاد، ماهی ساردین، تخم‌مرغِ طبیعی، شیر و ماست و برای نوزادان، مکمل‌های ویتامین D است.