آیا ممکن است با ویتامین مسموم شویم؟ | مسمومیت با ویتامین‌ها

آیا ممکن است با ویتامین مسموم شویم؟ | مسمومیت با ویتامین‌ها

مصرف ویتامین‌ها بخشی از روتین روزانه میلیون‌ها نفر در سراسر جهان است.

اگرچه دستورالعمل‌های ایمن برای مصرف بر روی بیشتر مکمل‌ها درج شده، اما مصرف بیش از حد توصیه امری رایج است. مصرف‌کنندگان با اطلاعاتی مبنی بر اینکه مصرف دوزهای بالای برخی ویتامین‌ها می‌تواند به روش‌های مختلفی برای سلامتی مفید باشد، بمباران می‌شوند. با این حال، مصرف بیش از حد برخی مواد مغذی می‌تواند خطرناک باشد.

در این مقاله ایمنی مصرف ویتامین‌ها و همچنین عوارض جانبی و خطرات بالقوه مرتبط با مصرف دوزهای بالای آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

خرید ویتامین ها

ویتامین‌های محلول در چربی و محلول در آب

۱۳ ویتامین شناخته شده به دو دسته‌ی ویتامین‌های محلول در چربی و محلول در آب تقسیم می‌شوند.

ویتامین‌های محلول در آب

ویتامین‌های محلول در آب به راحتی از بدن دفع شده و در بافت‌ها ذخیره نمی‌شوند. این ویتامین‌ها نسبت به ویتامین‌های محلول در چربی بیشتر هستند و انواع آن‌ها عبارتند از:

• • ویتامین C
  • ویتامین B1 (تیامین)
  • ویتامین B2 (ریبوفلاوین)
  • ویتامین B3 (نیاسین)
  • ویتامین B5 (اسید پانتوتنیک)
  • ویتامین B6 (پیریدوکسین)
  • ویتامین B7 (بیوتین)
  • ویتامین B9 (فولات)
  • ویتامین B12 (کوبالامین)

از آنجایی که ویتامین‌های محلول در آب از طریق ادرار دفع شده و ذخیره نمی‌شوند، احتمال کمتری دارد که حتی با مصرف دوز بالا مشکلی ایجاد کنند.

با این حال، مصرف بیش از حد برخی ویتامین‌های محلول در آب می‌تواند به عوارض جانبی بالقوه خطرناکی منجر شود. به عنوان مثال، مصرف دوز بسیار بالای ویتامین B6 می‌تواند منجر به آسیب عصبی غیرقابل برگشت در طول زمان شود. همچنین مصرف مقادیر زیاد نیاسین (معمولاً بیش از ۲ گرم در روز) ممکن است باعث آسیب کبد شود.

ویتامین‌های محلول در چربی

برخلاف ویتامین‌های محلول در آب، ویتامین‌های محلول در چربی در آب حل نمی‌شوند و به راحتی در بافت‌های بدن ذخیره می‌شوند.

۴ ویتامین محلول در چربی عبارتند از:

• • ویتامین A
  • ویتامین D
  • ویتامین E
  • ویتامین K

با توجه به اینکه ویتامین‌های محلول در چربی می‌توانند در بدن تجمع یابند، این مواد مغذی نسبت به ویتامین‌های محلول در آب احتمال بیشتری دارد که منجر به مسمومیت شوند. هرچند مسمومیت با این ویتامین‌ها نادر است، اما مصرف بیش از حد ویتامین‌های A، D و E می‌تواند منجر به عوارض جانبی بالقوه خطرناک شود. در مقابل، به نظر می‌رسد مصرف دوزهای بالای ویتامین K غیر مصنوعی نسبتا بی‌خطر باشد، به همین دلیل سطح بالای مصرف (UL) برای این ماده مغذی تعیین نشده است.

خطرات بالقوه مصرف بیش از حد ویتامین‌ها

وقتی این مواد مغذی به طور طبیعی از طریق غذاها مصرف شوند، حتی با مصرف مقادیر زیاد احتمالاً خطری ایجاد نمی‌کنند. اما وقتی به صورت دوزهای غلیظ در قالب مکمل مصرف شوند، مصرف بیش از حد آن‌ها به سادگی اتفاق می‌افتد و این کار می‌تواند منجر به نتایج منفی برای سلامتی شود.

عوارض مصرف بیش از حد ویتامین‌های محلول در آب

برخی از ویتامین‌های محلول در آب وقتی بیش از حد مصرف شوند، می‌توانند منجر به عوارض نامطلوبی شوند که برخی از آن‌ها خطرناک هستند. اما این ویتامین‌ها، همچون ویتامین K که توضیح دادیم، مسمومیت قابل توجهی ندارند و در نتیجه سطح بالای مصرف (UL) برای آن‌ها تعیین نشده است. این ویژگی در ویتامین‌های B1 (تیامین)، B2 (ریبوفلاوین)، B5 (اسید پانتوتنیک)، B7 (بیوتین) و B12 (کوبالامین) دیده می‌شود.

مهم است بدانیم که اگرچه این ویتامین‌ها مسمومیت قابل مشاهده‌ای ندارند، برخی از آن‌ها ممکن است با داروها تداخل داشته باشند و نتایج آزمایش خون را تحت تأثیر قرار دهند. بنابراین، در مصرف همه‌ی مکمل‌های غذایی باید احتیاط کرد.

برای ویتامین‌های محلول در آب لیست زیر، حداکثر میزان مصرف (UL) تعریف شده است، زیرا می‌توانند در صورت مصرف دوز بالا، عوارض جانبی نامطلوب ایجاد کنند:

• • ویتامین C: اگرچه ویتامین C سمیت نسبتا پایینی دارد، دوزهای بالای آن می‌تواند منجر به اختلالات گوارشی شامل اسهال، گرفتگی‌های شکمی، تهوع و استفراغ شود. میگرن نیز در اثر مصرف دوزهای ۶ گرم در روز از این ویتامین، ایجاد می‌شود.
  • ویتامین B3 (نیاسین): وقتی به شکل اسید نیکوتینیک مصرف شود، نیاسین می‌تواند منجر به فشار خون بالا، درد شکمی، اختلال بینایی و آسیب کبدی شود که با مصرف دوزهای بالای ۱ تا ۳ گرم در روز رخ می‌دهد.
  • ویتامین B6 (پیریدوکسین): مصرف بیش از حد و طولانی مدت این ویتامین می‌تواند منجر به علائم عصبی شدید، ضایعات پوستی، حساسیت به نور، تهوع و سوزش سر دل شود که برخی از این علائم با مصرف ۱ تا ۶ گرم در روز رخ می‌دهد.
  • ویتامین B9 (فولات): مصرف بیش از حد فولات یا اسید فولیک به صورت مکمل ممکن است بر عملکرد ذهنی، سیستم ایمنی و پنهان کردن کمبود شدید ویتامین B12 تأثیر بگذارد.

توجه داشته باشید که این موارد عوارض جانبی هستند که افراد سالم ممکن است با مصرف دوزهای بالای این ویتامین‌ها تجربه کنند. افراد مبتلا به بیماری‌های خاص ممکن است واکنش‌های جدی‌تری نسبت به مصرف بیش از حد یک ویتامین نشان دهند.

به عنوان مثال ویتامین C در افراد سالم به ندرت باعث مسمومیت می‌شود؛ اما در افراد مبتلا به هموکروماتوز (یک نوع اختلال مربوط به ذخیره آهن در بدن) می‌تواند آسیب‌های بافتی و ناهنجاری‌های قلبی مرگ‌بار را ایجاد کند.

عوارض مصرف بیش از حد ویتامین‌های محلول در چربی

از آنجایی که ویتامین‌های محلول در چربی می‌توانند در بافت‌های بدن تجمع یابند، مصرف دوز بالای آن‌ها می‌تواند آسیب بسیار بیشتری نسبت به ویتامین‌های محلول در آب وارد کند، به ویژه اگر به مدت طولانی مصرف شوند.

به جز ویتامین K که پتانسیل کمی برای مسمومیت دارد، ۳ ویتامین محلول در چربی باقی‌مانده به دلیل توانایی آسیب‌رسانی در دوزهای بالا، UL را حداکثر دوز مصرفی ایمن دارند.

عوارض جانبی مرتبط با مصرف بیش از حد ویتامین‌های محلول در چربی عبارتند از:

• • ویتامین A: در حالی که سمیت ویتامین A یا هیپرویتامینوز A معمولاً از طریق خوردن غذاهای غنی از ویتامین A ایجاد می‌شود، اما عمدتا با مکمل‌ها ارتباط دارد. علائم مسمومیت با این ویتامین شامل تهوع، افزایش فشار مایع مغزی-نخاعی، کما و حتی مرگ است.
  • ویتامین D: مسمومیت ناشی از مصرف دوزهای بالای مکمل ویتامین D می‌تواند منجر به علائم خطرناکی از جمله کاهش وزن، بی‌اشتهایی و ضربان قلب نامنظم شود. همچنین می‌تواند سطح کلسیم خون را افزایش دهد که باعث آسیب به اندام‌ها می‌شود.
  • ویتامین E: مکمل‌های ویتامین E در دوز بالا ممکن است با انعقاد خون تداخل کنند، باعث خون‌ریزی‌ها شده و یا منجر به سکته مغزی هموراژیک شوند.

اگرچه ویتامین K پتانسیل کمی برای مسمومیت دارد، اما ممکن است با برخی داروها مانند وارفارین و آنتی‌بیوتیک‌ها تداخل داشته باشد.

آیا مصرف بیش از حد ویتامین‌ها باعث مرگ می‌شود؟

هرچند مرگ ناشی از مسمومیت با ویتامین‌ها بسیار نادر است، اما گزارش‌هایی از مرگ‌های مرتبط با اوردوز با ویتامین‌ها وجود دارد.

به عنوان مثال، هیپرویتامینوز A می‌تواند با مصرف یک دوز بزرگ بیش از 200 میلی‌گرم ویتامین A یا مصرف مزمن بیش از 10 برابر مقدار توصیه شده روزانه ایجاد شود. مسمومیت ویتامین A ممکن است منجر به عوارض جدی مانند افزایش فشار مایع مغزی-نخاعی، کما و در نهایت آسیب کشنده به اندام‌ها شود.

علاوه بر این، مصرف مگادوزهای ویتامین D، یعنی بیشتر از 50،000 واحد بین‌المللی در روز به مدت طولانی، می‌تواند منجر به سطوح بالای کلسیم خون (هیپرکلسیمی) شود که می‌تواند کشنده باشد.

مصرف دوزهای خیلی بالای بیشتر از 5 گرم نیاسین در طولانی مدت نیز می‌تواند منجر به اسیدوز متابولیک و نارسایی حاد کبدی شود که هر دو ممکن است کشنده باشند.

در نظر داشته باشید که این عوارض جانبی بالقوه کشنده با مصرف دوزهای استثنائاً بالای ویتامین‌ها مرتبط هستند. با این حال، در مصرف هر نوع مکمل غذایی باید احتیاط کرد.

دوز مصرفی ایمن ویتامین‌ها چقدر است؟

بهترین راه برای دریافت مواد مغذی مورد نیاز، مصرف رژیم غذایی متعادل و متنوع است. با این حال، بسیاری از افراد به دلایل مختلفی نیاز به مکمل‌های ویتامینی دارند. سن، اختلالات ژنتیکی، بیماری‌های پزشکی و رژیم غذایی، همگی عواملی هستند که می‌توانند نیاز به برخی مواد مغذی را افزایش دهند. خوشبختانه، معمولا ویتامین‌ها اگر به طور مسئولانه استفاده شوند، ایمن هستند.

جدول زیر مقدار مصرف روزانه توصیه شده (RDI) و حداکثر دوز مصرفی تحمل‌پذیر (UL) را برای ویتامین‌های محلول در چربی و آب نشان می‌دهد.

به دلیل پتانسیل مسمومیت، توصیه نمی‌شود مقدار بیشتر از حداکثر دوز مصرفی تحمل‌پذیر تعیین شده برای مواد مغذی فوق مصرف شود.

در نظر داشته باشید که در برخی شرایط، پزشک شما ممکن است توصیه کند که مقادیر بیشتر از UL را به منظور درمان کمبود آن ویتامین مصرف کنید. به عنوان مثال، کمبود ویتامین D اغلب با تزریق ویتامین D دوز بالا یا مکمل‌هایی که بیش از 50،000 واحد بین‌المللی ویتامین D ارائه می‌دهند، درمان می‌شود که بسیار بیشتر از UL است.

اگرچه بیشتر مکمل‌ها توصیه‌ای در مورد مقدار ویتامینی که باید در روز مصرف شود ارائه می‌دهند، اما نیازها می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. اگر در مورد دوز مصرف ویتامین‌ها سؤالی دارید، بهتر است با یک متخصص یا پزشک مشورت کنید.

نتیجه‌گیری

اگرچه مکمل‌های ویتامینی توسط بسیاری از افراد به طور روزانه و به طور ایمن مصرف می‌شوند، اما امکان مصرف دوز بسیار بالا نیز وجود دارد که می‌تواند منجر به عوارض جانبی شود. مصرف بیش از حد برخی ویتامین‌ها می‌تواند به عوارض جدی و در موارد نادر به مرگ منجر شود. به همین دلیل، مصرف مسئولانه ویتامین‌ها و مشورت با متخصصان مورد اعتماد در خصوص دوز مناسب بسیار مهم است. در نتیجه اگر در مورد دوز مناسب سؤالی دارید، با یک متخصص قابل اعتماد مشورت کنید.