نقش ستون فقرات در آسیب‌های دیسک کمر
در این مقاله به بررسی جنبههای مختلف دیسک کمر شامل علل، پیشگیری و درمان دیسک کمر با استناد به منابع معتبر علمی می‌پردازیم. شاید بد نباشد در همین ابتدا از شما بپرسیم آیا مطلب مربوط به «علت کمردرد» را خوانده‌اید؟
آیا دردهای ستون فقرات همیشه به دیسک کمر ختم می‌شود؟!
پیش از بررسی موضوع اصلی لازم است بدانیم ستون فقرات که مجموعه‌ای از مهره‌های قرار گرفته بر روی هم است، از چه قسمت‌ها و به چه تعدادی تشکیل شده. تعداد استخوان‌های ستون فقرات، شامل 33 استخوان مجزا است؛ ولی فقط 24 عدد از مهره‌ها توانایی حرکت دارند.
-
- ستون فقرات گردنی: 7 مهره
- ستون فقرات پشت قفسه‌ی سینه: 12 مهره
- ستون فقرات کمر: 5 مهره
- استخوان خاجی (Sacrum)
- دنبالچه (Tailbone)
استخوان خاجی و دنبالچه به هم جوش خورده‌اند. وظیفه‌ی حفاظت از استخوان‌های ستون فقرات به عهده‌ی صفحاتی است که دیسک نامیده می‌شود. این حفاظت، از طریق ضربه‌گیری در هنگام فعالیت‌هایی مانند راه رفتن، چرخیدن و بلند کردن اجسام صورت می‌گیرد.
هر صفحه‌ی دیسک کمر از دو قسمت تشکیل شده:
-
- بخش داخلی: نرم و ژلاتینی
- بخش بیرونی: حلقه‌ی سخت
فتق دیسک کمر چیست؟
اصطلاح کامل آنچه به دیسک کمر (Wais disc) یا (Lumbar disc) مشهور شده، فتق دیسک کمر و به‌طور کامل‌تر، فتق دیسک بین مهره‌ای است.
این بیماری در اغلب موارد یا بر اثر فشار زیاد (به علل مختلف) و یا ضعیف شدن عضلات کمر به وجود می‌آید. اگر صفحه‌ی دیسک آسیب ببیند امکان دارد که بخش نرم آن از حلقه‌ی خارجی دیسک بیرون بزند که به آن بیرون زدگی دیسک کمر، لغزش؛ افتادگی یا فتق دیسک هم گفته می‌شود. علاوه بر درد موضع مربوطه، گاهی امکان دارد که افتادگی دیسک؛ عصب نخاعی را تحت فشار قرار دهد و به همین دلیل، آن عصب نیز در طول مسیرش دچار درد یا بی‌حسی شود.
کپسول فلکسوم فلکسان مکملی کاملاً گیاهی و بدون عوارض جانبی، مفید برای سلامت و ترمیم غضروف‌ها، کاهش درد و کاهش نیاز به مصرف داروهای مسکن در افراد مبتلا به آرتروز است.
ویژگی‌های کپسول فلکسوم فلکسان:
- بهبود حرکت مفاصل در افراد مبتلا به آرتروز
- افزایش انعطاف‌پذیری مفاصل در افراد مبتلا به آرتروز
- پیشگیری از تخریب غضروف در افراد مستعد ابتلا به آرتروز
- کاهش دردهای استخوانی و کم شدن نیاز به مصرف داروهای مُسکن در بیماری آرتروز
علت دیسک کمر چیست؟
برخی از مهم‌ترین علت‌های این بیماری به شرح زیر است:
-
- وارد شدن ضربه‌ی ناگهانی (افتادن، زمین خوردن، بلند کردن جسم سنگین)
- وارد شدن آسیب‌های کوچکِ مکرر در طول زمان
- بالا رفتن سن و کمتر شدن مایع محافظ دیسک و افزایش احتمال بیرون زدگی مهره‌ها.
- ضعیف شدن مداوم موضعِ مربوط به دیسک و پارگی بر اثر خم شدن یا بلند کردن آنچه قبلاً مشکلی برای فرد در آن حالت ایجاد نمی‌کرد
- اضافه وزن
علائم دیسک کمر
ستون فقرات انسان شامل شبکه‌ای پیچیده از عصب‌ها و رگ‌های خونی است. افتادگی و لغزش دیسک می‌تواند باعث فشار بر این اعصاب و ماهیچه‌های اطراف آن شود. این ناراحتی می‌تواند در هر قسمتی از ستون فقرات انسان رخ دهد ولی در اغلب موارد قسمت پایین کمر دچار این عارضه می‌شود.
مهم‌ترین علائم فتق دیسکِ بین مهره‌ای عبارت است از:
-
- بی‌حسی و درد که بیشتر به یک سمت بدن مربوط می‌شود
- تیر کشیدن پا یا بازو از درد
- شدت درد در هنگام انجام بعضی حرکات
- افزایش درد در شب
- افزایش درد بعد از ایستادن یا نشستن
- احساس درد حتی هنگام طی کردن مسافتی کوتاه
- ضعف عضلانی بدون علت مشخص
- سوزش یا احساس سوزن سوزن شدن در قسمت آسیب دیده
توضیح این نکته ضروری است که درد فتق دیسک بین مهره‌ای در افراد می‌تواند متفاوت باشد. اگر درد، منجر به بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن ماهیچه‌ها شود و بر توانایی فرد در کنترل عضلات تأثیر منفی بگذارد باید به پزشک مراجعه کرد.
عوارض دیسک بین مهره‌ای
اگر دیسک کمر درمان نشود خطر آسیب دیدگی عصبی دائمی وجود خواهد داشت. گاهی فشردگی عصب بر اثر لغزش مهره باعث به وجود آمدن بی‌حسی در کشاله‌ی ران، پشت پاها و راستْ روده (بخشی از روده‌ی بزرگ) می‌شود. امکان دارد لغزش دیسک، تکانه‌های عصبیِ «اعصاب دم اسبی» (cauda equine) را قطع کند که در این صورت، کنترل روده و مثانه توسط بیمار ممکن نخواهد بود.
تشخیص فتق دیسک بین مهره‌ای
-
- انجام آزمایش‌هایی فیزیکی در مورد احساس درد در زمان حرکت یا لمس ناحیه‌ی آسیب دیده بر روی بیمار
- بررسی عملکرد اعصاب و قدرت عضلانی
- بررسی سابقه‌ی پزشکی بیمار
- سوال در مورد علائم موجود بیماری و زمان اولین احساس کمر درد و نوع فعالیت‌هایی که با انجام آن‌ها، کمر درد بیمار شدیدتر می‌شود
هم‌چنین برخی از تصویربرداری‌های پزشکی که در این مورد، امکان دارد پزشک توصیه کند به شرح زیر است:
-
- تصویربرداری با اشعه‌ی ایکس
- سی‌تی‌اسکن
- ام‌آر‌آی
- دیسکو گرافی (تصویربرداری هسته‌ای)
امکان دارد پزشک با ترکیب کردن مجموعه‌ای از مواردی که در بالا گفته شد در مورد نوع مداوای مناسب به نتیجه برسد.
برگرفته از وبسایت mayoclinic
درمان دیسک کمر
این درمان در وهله‌ی نخست به دو عامل بستگی دارد:
-
- شدت درد و عوارض
- میزان لغزش و بیرون زدگی دیسک
این ناراحتی، از دیسک کمر خفیف تا نوع شدید آن درمان‌های متفاوتی از درمان متعادل تا عمل جراحی دارد. پرهیز از حرکات دردآور و بلند کردن اجسام سنگین و انجام حرکات ورزشی خاص که باعث کشش و تقویت عضلات پشت و اطراف آن شود در تسکین دردِ برخی از بیماران مؤثر است. ورزش‌هایی مانند ورزش دیسک کمر مهره 3 و 4 یا 5 و 6 بخشی از همین نوع ورزش‌ها است. هم‌چنین گاهی استفاده از برخی داروها که نیاز به نسخه‌ی پزشک ندارد نیز در تسکین درد، مؤثر است.
قرص کارتیژن مکس نیچرز انلی، در کنار برطرف‌کردن دردها و سایر مشکلات مفصلی، قادر است تا به بهبود حرکت و جلوگیری از تخریب‌های غضروفی و استخوانی پرداخته و با داشتن خاصیت ضدالتهابی از بروز هرگونه مشکل در سالمندان و بیماران دارای مشکلات مفصلی جلوگیری کند.
از جنبه‌ی داروهای قوی‌تری که شاید پزشک بخواهد تجویز کند به این موارد می‌توان اشاره کرد:
-
- داروهای شل کننده‌ی عضلات برای درمان اسپاسم عضلانی
- داروهای تخدیر کننده
- داروهای ضد درد عصبی مثل قرص «گاباپنتین» (Gabapentin) یا «دولوکستین» (Duloxetine)
شخص مبتلا به این ناراحتی علاقه‌اش به حرکت کردن و فعالیت بدنی را به خاطر پرهیز از درد از دست می‌دهد و این موضوع می‌تواند باعث ضعیف‌تر شدن عضلات شود. بیمار باید سعی کند از طریق حرکات بدنی ملایم و پیاده روی فعال باقی بماند.
عمل جراحی دیسک کمر
اکثر اشخاص ِمبتلا جواب مثبتی به مداوای ملایم و غیرتهاجمی (بدون عمل جراحی) می‌دهند و تا شش هفته بعد از مداوا درد آن‌ها کم می‌شود. اگر این اتفاق نیفتد و در صورتی که عملکرد عضلانی بیمار، تحت تأثیر قرار بگیرد احتمال عمل جراحی وجود دارد. گاهی این عمل جراحی «میکرودیسککتومی» (Microdiscectomy) یعنی برداشتن قسمت آسیب دیده یا بیرون زده‌ی دیسک بدون برداشتن کلِ آن است و با یک شکاف کوچک در موضع مربوطه انجام می‌شود.
طیِ این عمل جراحی موادی را که بر ریشه‌ی عصب فشار وارد می‌کند برمی‌دارند. در موارد شدیدتر لازم می‌شود که جراح، دیسک را برداشته و آن را با دیسک مصنوعی جایگزین کند و یا دیسک را برداشته و مهره‌ها را به هم جوش دهد. ثبات بخشیدن به ستون فقرات در این روش‌ها همراه با عمل‌های جراحی «لامینکتومی» (laminectomy) و «فیوژن نخاعی» (spinal fusion) است.
در عمل جراحی لامینکتومی، جراح، « لامینا» (Lamina) (تیغه‌ی قوس مهره‌ای) که بخشی از استخوانِ تشکیل دهنده‌ی قوس مهره‌ای در ستون فقرات است را به همراه خارهای استخوانی که بر عصب‌ها فشار وارد می‌کنند برمی‌دارد. در عمل جراحی فیوژن نخاعی، یک حفره در شکم یا در کمر (و یا در هر دو) ایجاد کرده دیسک آسیب دیده برداشته شده و به‌جای آن گرافت استخوانی (پیوند استخوان) انجام می‌شود.
کمربند طبی دیسک کمر
انواع مختلفی از کمربندهای طبی وجود دارد از کمربند طبی رفع قوز گرفته تا کمربندهایی که گاه افراد مبتلا به پوکی استخوان نیز مورد استفاده قرار می‌دهند. یکی از این‌ها کمربند طبی دیسک کمر است که معمولاً برای حفاظت از ستون فقرات پس از عمل جراحی به کار می‌رود. «نحوه استفاده از کمر بند طبی» در هر مورد، طبق دستور پزشک خواهد بود.
کمربند طبی نرم ممتاز پاک سمن محصولی فوق‌العاده برای کنترل دردهای ستون فقرات کمری با منشا عضلانی (اسپاس و سفتی عضلات کمری) و آرتروزهای خفیف است.
برگرفته از spine - health
دیسک کمر و بارداری
دیسک کمر باید در دوران بارداری هر چه سریع‌تر درمان شود؛ در غیر این صورت علاوه بر اینکه زندگی روزمره‌ی زن باردار را با مشکلاتی مواجه خواهد کرد زایمان را نیز دشوار کرده و اثرات منفی آن تا مدت‌ها پس از زایمان باقی خواهد ماند.
گذشته از لزوم مراجعه به پزشک؛ تدابیری مانند پوشیدن کفش راحت، دما درمانی، ماساژ درمانی توسط متخصص، تمرینات کششی و طرز درستِ نشستن و برخاستن می‌تواند تا حدی به زن باردار برای بهبود شرایطش کمک کند.
پیشگیری از دیسک کمر
با توجه به توضیحات قبلی، مهم‌ترین روش‌های پیشگیری از فتق دیسک به شرح زیر است:
-
- برای مدت طولانی یک جا ننشینید؛ برخاسته و حرکات کششی انجام دهید
- روش‌های بلند کردن ایمن اجسام را یاد بگیرید؛ به‌طور مثال، موقع بلند کردن اجسام سنگین، کمر را نه بلکه زانوها را خم کنید
- وزن خودتان را متعادل نگه دارید
- ورزش‌های تقویت کننده‌ی عضلاتِ پشت، شکم و پا انجام دهید
انجام توصیه‌های فوق و مصرف قرص استخوان و مفاصل، خطر ابتلا به دیسک کمر و ستون فقرات را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.
