آیا در دوران بارداری باید پروبیوتیک مصرف کرد؟

مصرف پروبیوتیک در دوران بارداری

مطالب متناقض در وب‌سایت‌های پزشکی و سلامتی زیاد است؛ هم‌چنین بسیاری از اطرافیان هر خانم باردار، نظرات شخصی خود را در مورد مسائل بارداری بیان می‌کنند که اغلب امکان راستی آزمایی ندارد؛ پس اگر خانم بارداری با احتیاط با چنین نظراتی مواجه شود حق دارد.

مصرف پروبیوتیک در دوران بارداری هم یکی از موضوعاتی است که بحث در مورد آن همیشه جریان داشته؛ اما پیش از بررسی اثرات مصرف پروبیوتیک در دوران بارداری، اشاره‌ای کوتاه به خودِ صورت مسئله خالی از فایده نیست.

پروبیوتیک چیست؟

پربیوتیک چیست؟ پروبیوتیک‌ها در حقیقت موجوداتی زنده‌اند که در بعضی غذاها و نوشیدنی‌ها مثل ماست، کفیر، تمپه (نوعی خوراکی فرآوری شده از سویا)، کومبوچا (نوعی چای سبز) و نیز به شکل مکمل در مکمل های بارداری و شیردهی وجود دارد.

مصرف مقدار درست پروبیوتیک می‌تواند به بهبود سلامت دستگاه گوارش و کاهش خطر بیماری قلبی کمک کند؛ هم‌چنین تحقیقات علمی، حاکی از بی‌خطر بودن مصرف درازمدت برخی از انواع پروبیوتیک‌ها مانند «لاکتوباسیلوس» و «بیفیدوباکتریوم» است.

فواید و عوارض مصرف پروبیوتیک

‌احتمال پیامدهای منفیِ مصرف بیش از حد پروبیوتیک از جمله انتقال ژن‌های مقاوم به پاتوژن‌های عفونی، مقاومت آنتی‌بیوتیکی و سایر پیامدهای منفی سلامتی، مسئله‌ای است که توسط برخی محققان مطرح شده و تحقیق در مورد آن هنوز ادامه دارد.

به‌جز مورد بالا، باقیِ تحقیقات نشان داده مصرف مکمل‌های پروبیوتیک در دوران بارداری بی‌خطر است.

گاهی هم ادعاهایی مطرح شده مبنی بر اینکه مصرف پروبیوتیک پیامدهای نامطلوب از جمله افزایش خطر زایمان زودرس دارد که این موضوع با تحقیقات انجام شده در سال 2018 رد شده است.

هم‌چنین تحقیقات دیگری نشان می‌دهد که در دروان بارداری یا شیردهی، استفاده از پروبیوتیک مشکلی ندارد.

آزمایش دیگری که در سال 2020 بر روی 21 زن باردار انجام شد نشان داد که اثرات نامطلوب پروبیوتیک بر روی سه نوزاد، ناشی از استفاده از پروبیوتیک در نوزادان بوده است و نه در دوران بارداری.

هم‌چنین نتیجه‌ی نهاییِ تحقیقات علمیِ سال 2020 در مورد ایمن بودن مصرف پروبیوتیک برای زنان باردار تأیید ایمنی آن با قید نیاز به تحقیقات بیشتر بود؛ بنابراین بهتر است خانم‌های باردار در صورت مصرف پروبیوتیک، ابتدا این موضوع را با پزشک مطرح کنند.

فواید مصرف پروبیوتیک‌ها در دوران بارداری

اعتقاد بر این است که مکمل‌های بارداری و شیردهی پروبیوتیک برای سلامتی زنان باردار و جنین مفید است و خطر عوارض بارداری را کاهش می‌دهد.

برخی از فواید پروبیوتیک عبارت است از:

کمک به سلامتی روده

در روده باکتری‌هایی هست که سالم ماندن آن‌ها نقش مهمی در سلامتی دستگاه گوارش دارد.

داشتن تنوع باکتریایی زیاد، نشانه‌ی یک روده‌ی سالم است؛ در حالی که تنوع کم باکتریایی با پیامدهای منفی سلامتی مانند اختلالات متابولیک ارتباط دارد.

برخی شواهد نشان می‌دهد که مصرف پروبیوتیک‌ها در دوران بارداری ممکن است یکی از راه‌های بهبود ترکیب باکتری‌های روده و سلامت دستگاه گوارش باشد.

یک تحقیق در سال 2020 روی تنوع باکتری‌های روده‌ی 49 زن باردار چاق نشان می‌دهد وضعیت آن‌هایی که از هفته‌ی هفدهمِ بارداری تا زمان زایمان از یک مکمل پروبیوتیک متنوع استفاده کرده‌اند، در مقایسه با افرادی که به آن‌ها فقط دارونما داده شده بهتر است.

تعداد باکتری‌های مفیدی مانند «لاکتوباسیل» و «بیفیدوباکتریا» و چند باکتری مفید دیگر در دستگاه گوارش آن عده از زنان باردار که پروبیوتیک دریافت کرده بودند بیشتر بود؛ هم‌چنین خرید مکمل‌های پروبیوتیک از زایمان زودرس و برخی دیگر از عوارض بارداری پیشگیری می‌کند. همچنین خوب است که علاوه بر «بهترین مکملهای پروبیوتیک»، «منابع حاوی پروبیوتیک» را بشناسید.

مصرف پروبیوتیک و کاهش خطر اگزما

مصرف پروبیوتیک‌ها می‌تواند به کم شدن خطر اگزما (بیماری مبتنی بر سرخی و خارش پوست) در مورد زن باردار و نوزاد کمک کند.

علاوه بر چندین تحقیق علمیِ مستقل که این موضوع را تأیید کرده، «سازمان جهانی آلرژی»، مصرف پروبیوتیک را در افراد باردار و نوزادان با سابقه‌ی خانوادگی بیماری آلرژیک توصیه می‌کند؛ البته تحقیقات بیشتری برای تأیید این مزایای بالقوه‌ی پروبیوتیک‌ها مورد نیاز است.

مصرف پروبیوتیک و کاهش افسردگی

در این مورد بین نتایج تحقیقات علمی تضاد وجود دارد.

برخی تحقیقاتِ علمی مانند تحقیقی که در سال 2017 بر روی 370 نفر خانم انجام شد تأیید کرد که مصرف پروبیوتیک، افسردگی زنان باردار را کاهش می‌دهد و برخی تحقیقات دیگر مثل تحقیق انجام شده در سال 2021 این موضوع را رد کرده است؛ در نتیجه، تنها شواهد محدودی وجود دارد که پروبیوتیک‌ها ممکن است افسردگی و اضطراب را در طول یا بعد از دوره‌ی بارداری کاهش دهند.

یادآوری می‌شود که افسردگی یا استرس در دوران بارداری یا بعد از آن عادی است و زنان باردار باید برای دریافت مراقبت مناسب به یک متخصص قابل اعتماد مراجعه کنند.

بهبود سلامت متابولیک مادر

طبق یک تحقیق انجام شده در سال 2018 مکمل‌های پروبیوتیک به کاهش سطح قند خون و انسولین در بارداری کمک می‌کند که می‌تواند عوارضی مثل دیابت بارداری را کنترل کند.

قبلاً طبق یک آزمایش انجام شده در سال 2017 هم مشخص شده بود که پروبیوتیک به‌طور قابل توجهی مقاومت در برابر انسولین را کاهش می‌دهد، هر چند سطح قند خون افراد در آن آزمایش کاهش نیافته بود؛ همین نکته می‌تواند به‌ویژه در زنان بالای 35 سال و کسانی که قبلاً این بیماری را داشتند نیاز به دارو را کاهش دهد.

مصرف پروبیوتیک برای کاهش قند خون باید با اطلاع پزشک صورت بگیرد.

در کدام مقطع از زمانِ بارداری، مصرف پروبیوتیک بهتر است؟

برای زنان بارداری که مصرف پروبیوتیک توسط آن‌ها از سوی پزشک، مفید تشخیص داده شده، آغاز مصرف آن تقریباً از اوایل بارداری مفیدتر است.

محققان هنگام تحقیقات خود، مصرف آن برای زنان مبتلا به دیابت را از هفته‌ی 14 الی 16 و برای مبتلایان به اگزما از هفته‌ی چهاردهم اجرا کرده‌اند.

بررسی‌های دیگری نشانگر آن است که مصرف پروبیوتیک در اواخر دوران بارداری نیز می‌تواند با آلرژی و اگزما مقابله کند؛ هم‌چنین تأیید شده که مصرف پروبیوتیک بعد از زایمان، سیستم ایمنی بدن مادر و سلامتی رحم را بهبود می‌بخشد.

آیا در دوران بارداری باید پروبیوتیک مصرف کرد – جمع‌بندی

به‌طور کلی مصرف پروبیوتیک در دوران بارداری مجاز و ایمن است.

مصرف پروبیوتیک، فوایدی برای برخی از زنان باردار دارد؛ مثلاً اگر خانم بارداری قبل از بارداری برای بهبود بیماری‌های گوارشی مثل «سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر» (IBS) یا «بیماری کرون» از پروبیوتیک‌ها استفاده می‌کرده، ادامه‌ی مصرف آن با اطلاع پزشک، مفید است.

هم‌چنین مصرف پروبیوتیک برای زنان بارداری که قند خون و مقاومت به انسولین بالا را تجربه می‌کنید یا سابقه‌ی خانوادگیِ بیماری‌های آلرژیک دارند می‌تواند مفید باشد؛ اما به دلیل محدود بودن تحقیقات تأییدکننده‌ی فواید پروبیوتیک برای زنان باردار نمی‌توان مصرف پروبیوتیک را به‌ همه‌ی خانم‌های باردار توصیه کرد و حداقل مصرف پروبیوتیک چیزی ضروری برای همه نیست؛ چون با وجود نشانه‌های مثبت، شواهد به‌اندازه‌ی کافی قوی نیست که مصرف آن به همه‌ی زنان باردار توصیه شود.

مهم‌ترین نکته، پیرویِ زنان باردار از یک رژیم غذایی غنی از مواد مغذی و یک سبک زندگی سالم است.

مصرف غذاهای سرشار از پروتئین مثل تخم مرغ، مرغ، ماهی، عدس، سبزی‌ها، میوه‌ها و منابع سالم چربی مانند لبنیات پرچرب، آووکادو، آجیل و دانه‌ها برای تأمین مواد مغذی مورد نیاز بدن زن باردار بهترین است.

هم‌چنین افراد می‌توانند با خوردن کیمچی، کفیر، میسو، کلم ترش، کنگر فرنگی، سیر، پیاز و مارچوبه از مصرف مکمل پروبیوتیک بی‌نیاز باشند.

در نهایت، پاسخ به سوال آیا در دوران بارداری باید پروبیوتیک مصرف کرد یا نه مثبت است اما پس از مشورت با پزشک؛ چون پزشکان علاوه بر تأیید نهایی می‌توانند به خانم‌های باردار بگویند که مصرف کدام نوع مکمل پروبیوتیک برای آن‌ها مفیدتر خواهد بود.

نکته‌ی پایانی این که اگر خانم بارداری قصد مصرف مکمل پروبیوتیک دارد باید حتماً آن را از بین برندها و داروخانه‌های تخصصی و معتبر انتخاب و خریداری کند.