نگاهی به خارش پا در بارداری و شناخت علل و راه‌های درمان آن!

علت خارش پا در بارداری چیست؟ در این مقاله، پاسخ مختصر و مفید این سوال و روش‌های کاربردی و هرآنچه در خصوص بارداری باید بدانید را با استناد به منابع علمی می‌خوانید.

خارش بدن در دوران بارداری

بعضی خانم‌های باردار، در سراسر بدن احساس خارش دارند در حالی که بعضی دیگر آن را به‌طور خاص در قسمت‌های خاصی از بدن مثل دست‌ها، پاها، شکم یا قفسه‌ی سینه حس می‌کنند.

به‌طور کلی همیشه خارش‌ها آزاردهنده‌اند؛ اما خارش شدید در ایام بارداری می‌تواند علاوه بر ناراحتی و منجر شدن به کم‌خوابی، علامت یک بیماری جدی نیز باشد.

علت خارش پا در بارداری چیست؟

یکی از ناراحتی‌های شایع در دوران بارداری، خارش پا است.

در ادامه برخی از علت‌های خارش پا در حاملگی را می‌خوانید:

1. دگرگونی‌های هورمونی پوست

در دوران حاملگی، هورمون‌های بدنِ زن باردار فعالیت‌های دیوانه‌واری از خود نشان می‌دهد.

تمام این اقدامات اضافیِ سیستم غدد درون ریز باعث تحریک پوست می‌شود.

علاوه بر مورد فوق، سیستم ایمنی زن باردار نیز به‌طور موقت برخی عملکردها را افزایش می‌دهد یا سرکوب می‌کند تا جنین قادر باشد به بهترین شکل ممکن رشد کند.

این ترکیبِ تغییر عملکرد هورمون‌ها و دگرگونی‌های سیستم ایمنی بدن می‌تواند منجر به بعضی از ناراحتی‌های پوستی ازجمله خارش پا شود.

برخی علائم خارش در دوران بارداری

هر چند علائم زیر برای زنان باردار ناراحت کننده است ولی خوشبختانه آسیبی به جنین نمی‌رساند و در فاصله‌ی چند روز بعد از زایمان از بین می‌رود:

• برجستگی‌های کوچک شبیه جای نیش حشرات توأم با خارش
• خارش پوستی (PUPP)
•  اگزما (AEP) (لکه‌های قرمز، پوسته‌پوسته شدن همراه با خارش)

2. حساسیت و تحریک پذیری

تغییرات هورمونی در اغلب خانم‌های باردار اعصاب آن‌ها را حساس‌تر می‌کند؛ بنابراین واکنش‌های به‌ظاهر طبیعی مثل عرق کردن، گرم بودن، پوشیدن لباس‌های تنگ، پوشیدن کفش نامناسب یا حتی فقط دراز کشیدن می‌تواند باعث خارش پاهای زن باردار شود.

3. خارش پا در بارداری - کشیدگی پوست

رشد سریع جنین باعث کشش پوست شکم، ران‌ها، باسن و سینه‌ی زنان باردار می‌شود.

زنان باردار، بنا به وضعیت ژن‌ها، هورمون‌ها و مقدار افزایش وزن، کم و بیش مستعد ایجاد علائم کششی (striae gravidarum) که یکی از علل خارش بدن در دوران بارداری است هستند.

هر چند در قسمت‌های پایین پا احتمال ایجاد علائم کششی کم است اما در دوران بارداری، تحمل وزن اضافی به خودی خود رباط‌های پاها را تحت کشش قرار می‌دهد و این امر می‌تواند منجر به احساس خارش در پاها شود.

4. پسوریازیس

«پسوریازیس» یا «صدفک» نوعی بیماری پوستی است.

اگر خانم باردار قبل از بارداری به این بیماری مبتلا بوده باشد ممکن است در دوران بارداری با کاهش علائم صدفک روبر شود؛ اما بعضی از زنان باردار همچنان به ضایعات پوستی دردناک و دارای خارش بر روی پاهای خود دچار می‌شوند.

5. کلستاز

«کلستاز» نوعی بیماری انسدادی کبد است؛ بروز این بیماری در ضمن می‌تواند باعث خارش پاها در ایام بارداری شود.

کلستاز در موارد نادر و معمولاً در سه ماهه‌ی سوم بارداری روی دهد.

تغییرات هورمونی و گوارشی و همچنین وضعیت ژنتیکی زن باردار، می‌تواند باعث شود که کبد چنانچه باید و شاید کار نکند و در نتیجه اسیدهای صفراوی در بدن جمع شود. این تجمع صفرا باعث خارش شدید، به‌ویژه در دست‌ها و پاها می‌شود.

---

---

نکته‌ی مهم‌تر این است که بیماری کلستاز می‌تواند برای جنین خطرناک باشد و خطر زایمان زودرس، ناراحتی جنین و حتی مرده زایی را بیشتر کند.

علائم خارش ناشی از کلستاز

زنان باردار در صورت داشتن هر یک از علائم زیر باید فوراً به پزشک مراجعه کنند:

• • خارش شدید
  • افزایش خارش
  • افزایش خارش بدن در شب
  • رنگ زرد در چشم یا پوست (یرقان)
  • ادرار تیره رنگ
  • مدفوع رنگ پریده یا خاکستری
  • درد سمت راست و بالای شکم
  • حالت تهوع یا ناراحتی معده

درمان خارش پا در بارداری

راه‌حل‌های مختلفی برای درمان خارش پا در دوران بارداری وجود دارد که به شرح زیر است:

1. حمام بلغور جو دوسر

استفاده از حمام‌های درمانی نیاز به تأیید پزشک دارد؛ بخصوص اگر که خانم باردار بخواهد از روغن‌های مخصوص استحمام در وان و حمام نیز استفاده کند.

از بین حمام‌های تسکین برای زنان باردار، حمام بلغور جو دو سر برای تسکین خارش پا تأثیر قابل توجهی دارد.

2. حوله‌ی سرد

استفاده از حمام خنک و گذاشتن دستمال و حوله‌ی سرد یا حتی کیسه‌های یخ پیچیده شده در حوله بر روی پاها (حداکثر 15 دقیقه) خارش پا را تسکین می‌دهد.

3. جوراب‌های مناسب

جوراب‌های گشادِ ساخته شده از الیاف طبیعی که تنفس پوست در آن امکان پذیر باشد (از جنس پنبه) می‌توانند به جلوگیری از عرق کردن و خارش پا کمک کنند.

4. ماساژ

 ماساژ پا برای زن باردار باید به‌آرامی و بدون فشار بری نقاط طبی (مثل نقاط حساس بدن در طب سوزنی) انجام شود؛ چون ممکن است انقباضات مرتبط با رحم را تحریک کند.

 بهتر است در مورد ماساژ با پزشک مشورت و مدتی که از بارداری فرد می‌گذارد با نوع ماساژ تطبیق داده شود.

در صورت استفاده از مرطوب کننده برای ماساژ، یک مرطوب کننده‌ی ساده و بدون عطر می‌تواند به تسکین خارش پا کمک کند.

مشورت با پزشک قبل از استفاده از هر نوع داروی موضعی، مثل «لوسیون کالامین» یا لوسیون حاوی «دیفن هیدرامین» (بنادریل) لازم است.

5. داروها

اگر خارش پاها ناشی از اگزما یا پسوریازیس باشد قبل از استفاده از داروها (حتی داروهای بدون نیاز به نسخه‌ی پزشک) باز هم مشورت با دکتر ضرروی‌ست؛ چون بسیاری از داروهای حتی بدون نیاز به نسخه‌ی پزشک در دوران بارداری ایمن نیستند.

---

---

 پزشک می‌تواند داروهای جایگزینِ ایمن‌تری را برای زنان باردار تجویز کند؛ ازجمله یکی از درمان‌های ارجح برای پسوریازیس در دوران بارداری، «فتوتراپی ماوراء بنفش B» است.

اگر خارش پاها مانع خواب زنان باردار شده باشد و علیرغم تلاش برای درمان خانگی، خارش‌ها ادامه یابد پزشک ممکن است یک داروی خواب آور ملایم نیز تجویز کند.

درمان کلستاز

لازم به توضیح است که علت دقیق کلستاز بارداری هنوز نامشخص است.

اگر خانم باردار حس کند که علائم کلستاز دارد باید فوراً با پزشک تماس بگیرد.

احتمال دارد پزشک برای بررسی عملکرد کبد، آزمایش خون و نوعی سونوگرافی به نام «پروفایل بیوفیزیکال» تجویز کند.

این نوع سونوگرافی برای بررسی حرکات، تنفس، ضربان قلب، جریان خون و میزان مایعات جنین انجام می‌گیرد.

در صورت مبتلا بودن زن باردار به کلستاز، بیمار تحت مراقبت قرار می‌گیرد. در این حالت برخی از درمان‌ها و آزمایش‌هایی که ممکن است انجام شود عبارت خواهد بود از:

• • تست بدون استرس (NST) و مشخصات بیوفیزیکی
  • بررسی عملکرد کبد
  • مرطوب کردن نواحی دارای خارش با آب خنک یا ولرم
  • تجویز داروهایی مثل ursodiol برای کمک به کاهش تجمع صفرا.

خارش پا در بارداری – جمع‌بندی

خارش پا در دوران بارداری، اغلب طبیعی است و می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله افزایش جریان خون، تغییرات هورمونی و کشیدگی پوست باشد.

درمان‌های خانگی رایج برای خارش پا در دوران بارداری شامل استفاده از کمپرس سرد، مرطوب کردن پا، حمام کردن با بلغور جو دوسر و اجتناب از پوشیدن لباس‌ها یا کفش‌های تنگ است. اگر می‌خواهید پیرامون خطر مصرف مکمل‌های بارداری اطلاعات کاملی به‌دست بیاورید، لین آمده در همین جمله یک راه برای رسیدن به پاسخ‌هاست.

 اگر خارش پا ناشی از یک بیماری مثل اگزما باشد، مراجعه به پزشک و دریافت درمان مناسب ضروری است. علاوه بر این، زنان باردار می‌توانند با پوشیدن کفش‌های راحت و اجتناب از ایستادن طولانی مدت از خارش پاها جلوگیری کنند.

در موارد نادر، خارش پا می‌تواند نشانه‌ی یک بیماری جدی باشد.

در صورتی که خانم باردار از علائم موجود در بدن خود و خارش پا در بارداری نگران شود بهتر است به پزشک مراجعه کند.