تشخیص فقر آهن به کمک کدام آزمایش‌ها مشخص می‌شود؟
توی وبلاگ داروخانه روشا حسابی درباره آهن، اهمیتش، دلایل کمبودش و گروه‌های در معرض خطر صحبت کردیم. حالا می‌خواهیم ببینیم وقتی احساس می‌کنیم آهن بدنمان کم است، چطور می‌توانیم این موضوع را به‌طور دقیق تشخیص دهیم؟ تشخیص درست و به موقع فقر آهن، مثل پیدا کردن گنج است؛ چون به ما کمک می‌کند تا درمان مناسب را شروع کنیم و از مشکلات جدی‌تر جلوگیری کنیم.
فرآیند تشخیص فقر آهن، ترکیبی از صحبت با پزشک و انجام چند آزمایش خون ساده است. بیایید با هم ببینیم این مراحل چطور انجام می‌شوند:
۱. صحبت با پزشک و معاینه اولیه:
اولین قدم این است که با پزشک صحبت کنید. پزشک از شما سوالاتی درباره علائم فعلی‌تان می‌پرسد. یادتان هست که گفتیم خستگی، رنگ‌پریدگی، تنگی نفس، سردرد و سردی دست و پا از علائم شایع فقر آهن هستند؟ پزشک این‌ها را از شما می‌پرسد.
بعد از آن، پزشک شما را معاینه فیزیکی می‌کند تا نشانه‌های ظاهری کم‌خونی را بررسی کند. مثلاً ممکن است پوست شما، داخل پلک‌هایتان و یا ناخن‌هایتان را از نظر رنگ‌پریدگی بررسی کند. این مرحله اولیه به پزشک کمک می‌کند تا به وجود فقر آهن مشکوک شود و درخواست آزمایشات لازم را بدهد.
۲. آزمایشات خون کلیدی: رمزگشایی از وضعیت آهن بدن!
برای اینکه پزشک مطمئن شود که شما فقر آهن دارید و شدت آن چقدر است، یک سری آزمایش خون مهم را تجویز می‌کند. این آزمایشات نه تنها مقدار هموگلوبین را بررسی می‌کنند، بلکه وضعیت ذخایر و حمل و نقل آهن در بدن شما را هم نشان می‌دهند:
- شمارش کامل خون (CBC): این آزمایش یک نقشه کلی از سلول‌های خونی شما می‌دهد. در فقر آهن، معمولاً:
- هموگلوبین (Hg) و هماتوکریت (Hct): این‌ها پایین‌تر از حد طبیعی هستند، چون بدن شما خون قرمز کافی ندارد.
- متوسط حجم گلبول‌های قرمز (MCV): این عدد هم کاهش می‌یابد. یعنی گلبول‌های قرمز شما کوچک‌تر از حد معمول و رنگ‌پریده هستند.
- در موارد شدید، ممکن است تعداد گلبول‌های سفید کم و تعداد پلاکت‌ها هم بالا یا پایین باشد.
- فریتین سرم (Serum Ferritin): بهترین شاخص ذخیره آهن! این آزمایش مثل یک "جعبه سیاه" به ما نشان می‌دهد که چقدر آهن در بدن شما ذخیره شده است. اگر فریتین سرم پایین باشد، قطعاً نشان‌دهنده کمبود آهن است، حتی قبل از اینکه شما به مرحله کم‌خونی شدید برسید. این آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا فقر آهن را در همان مراحل اولیه، یعنی قبل از بروز علائم شدید، تشخیص دهد.
- آهن سرم (Serum Iron): این آزمایش میزان آهنی را که در حال حاضر در خون شما در حال گردش است، اندازه می‌گیرد.
- ظرفیت کل اتصال به آهن (TIBC) و اشباع ترانسفرین (Transferrin Saturation): حمل و نقل آهن!
- TIBC: این آزمایش نشان می‌دهد که خون شما چقدر ظرفیت دارد تا آهن را حمل کند. وقتی ذخایر آهن بدن کم باشد، TIBC معمولاً بالا می‌رود. این یعنی بدن شما دارد تمام تلاشش را می‌کند تا آهن بیشتری جذب و حمل کند!
- اشباع ترانسفرین: این عدد نشان می‌دهد که چند درصد از پروتئین‌های حمل‌کننده آهن، واقعاً به آهن متصل شده‌اند. در فقر آهن، این درصد پایین است.
آزمایشات تکمیلی (وقتی دلیل فقر آهن مشخص نیست):
در بعضی موارد، به خصوص اگر دلیل فقر آهن واضح نباشد (مثلاً در آقایان یا خانم‌هایی که یائسه شده‌اند)، پزشک ممکن است آزمایشات بیشتری را تجویز کند. این آزمایشات کمک می‌کنند تا منبع خونریزی پنهان یا بیماری‌های زمینه‌ای که باعث فقر آهن شده‌اند، پیدا شوند. مثلاً:
- آزمایش خون در مدفوع: برای پیدا کردن خونریزی‌های گوارشی پنهان.
- تست هورمون تیروئید یا تست عملکرد کبد: برای بررسی سایر بیماری‌های زمینه‌ای.
- اسکن رحم و تخمدان: در مواردی که خونریزی شدید قاعدگی وجود دارد.
این رویکرد جامع به پزشک کمک می‌کند تا نه تنها فقر آهن را تشخیص دهد، بلکه علت اصلی آن را نیز شناسایی و درمان کند.
آیا تا به حال این آزمایش‌ها را انجام داده‌اید؟ آیا تجربه‌ای در مورد تشخیص فقر آهن دارید که بخواهید با ما به اشتراک بگذارید؟
بیشتر بخوانید:
- آهن چیست و چرا برای ما حیاتی است؟
- چرا بدن ما آهن کم می‌آورد؟ (داستان ۴ دلیل اصلی فقر آهن)
- چطور از طریق رژیم غذایی آهن بدنمان را تامین کنیم؟
- چه کسانی به آهن بیشتری نیاز دارند؟
- از دست دادن خون مزمن چگونه شما را درگیر فقر آهن می‌کند؟!
- چرا آهن با اینکه خورده می‌شود، جذب بدن نمی‌شود؟ (مشکلات جذب آهن)
- نقش بیماری‌های مزمن در فقر آهن
- وقتی ژن‌ها دست به کار می‌شوند: فقر آهن ارثی!
- رازهای جذب آهن: چه چیزهایی به جذب آهن کمک می‌کنند و چه چیزهایی مانع می‌شوند؟
- دلایل پنهان و کمتر شناخته شده فقر آهن: وقتی آهن از راه‌های غیرمنتظره کم می‌آید!
- شناسایی جمعیت‌های در معرض خطر فقر آهن
- علائم فقر آهن: وقتی بدن شما فریاد کمک می‌زند!
