از تشخیص بیماری‌های قلبی در دوران بارداری تا درمان آن!

هیچ می‌دانید که از هر ده هزار تولد چیزی حدود 4.23 درصدِ زنان به دلایل قلبی و عروقی جان خود را از دست می‌دهند؟! این مستندات توسط کالج ACOG که در آمریکا فعالیت می‌کند و مربوط به زنان و زایمان است منتشر شده است. این کالج مدعی است که در دورۀ بارداری و پس از زایمان اصلی‌ترین علت مرگ و میر ابتلا به بیماری‌های مربوط به قلب است.

اگرچه چنین آمار خوف‌انگیز به‌نظر می‌رسد و ممکن است برای نومادران و کسانی که تصمیم به بارداری دارند نگران کننده به نظر برسد؛ اما جای امیدواری است که چنانچه بیماری قلبی زود تشخیص داده شود به کمک مراقبت‌های پزشکی قابل درمان خواهد بود. در این مطلب سعی‌شده‌است به شکلی جامع به علائم، نشانه‌های خطر، گزینه‌های درمان و آنچه در انتظار نوزاد و والدینش خواهد بود پرداخته‌شود.

شناخت بیماری قلبی در بارداری

بیماری‌های قلبی که بر سلامت زنان باردار تاثیرگذار هستند در دو دسته‌بندی جای می‌گیرند. گروه اول کسانی هستند که پیش از اقدام به بارداری در معرض بیماری قلب و عروق بوده‌اند؛ اما گروه دیگر افرادی هستند که پس از بارداری به بیماری قلب و عروق مبتلا شده‌اند. هر دو این دسته‌بندی شامل زیرمجموعه‌های دیگری است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت:

۱.  بیماری های قلبی از قبل موجود:

فرد ممکن است به دلایل مختلف پیش از باردار درگیر انواع مختلفی از بیماری‌های قلبی مادرزادی بوده‌باشد که لیست آن را همین زیر مشاهده می‌کنید:

• • بیماری‌های قلبی ژنتیکی
  • شرایط آریتمی مزمن
  • سابقه قبلی پیوند قلب
  • فشار خون بالا
  • نارسایی قلبی
  • بیماری دریچه‌ای قلب

همچنین کم خونی در دوران بارداری برای مادر و جنین بسیار خطرناک است و ممکن است باعث ایجاد مشکلات قلبی شود. که با استفاده و خرید مکمل بارداری می‌توانید از بروز این مشکلات جلوگیری کنید.

۲.بیماری‌های قلبی که ارمغان بارداری هستند:

علاوه بر انواعی از بیماری قلبی که بالاتر ذکرش رفت، برخی دیگر از انواع بیماری قلبی در طی دوران بارداری و یا پس از آن به‌وجود خواهند آمد، آن‌ها را به‌اتفاق مرور خواهیم کرد.

• • کاردیومیوپاتی هنگام زایمان
  • روماتیسم قلبی
  • ایسکمیک قلب
  • اختلالات فشار خون بارداری از جمله اکلامپسی و پره اکلامپسی

علائم و نشانه‌های بیماری قلبی در طی دوران بارداری را می‌شناسید؟

بدیهی است چنانچه پیش از بارداری در سوابق شما ردی از بیماری‌های قلبی آمده باشد، پزشک و کادر درمان مسئول سلامت شما تمام پیش‌بینی‌های لازم را انجام خواهند داد که دوران بارداری تا رسیدن زایمان برای والد و نوزاد با کمترین ریسک طی شود.

اما اگر یک مادر بدون هیچ سابقه قلبی اقدام به بارداری می‌کند لازم است نسبت به علائم و نشانه‌هایی که نسبت به بروز بیماری‌های قلب هشدار می‌دهد، هوشیار بود. در هر صورت، هر یک از علائم زیر ممکن است نشان‌دهنده این باشد که یک بیماری قلبی بر بارداری شما تأثیر می‌گذارد:

• • خستگی‌های شدید
  • تنفس به سختی انجام می‌شود
  • وجود درد یا فشار در قفسۀ سینه
  • سرگیجه
  • غش کردن به دفعات
  • ایجاد تورم در اندام‌ها
  • اختلال در خواب به دلیل تنگی نفس
  • تنفس سخت در پوزیشن درازکش
  • تپش قلب بالا
  • نفس‌های سریع و منقطع

مهم است که به خاطر داشته باشید که برخی از این علائم - مانند خستگی یا سرگیجه - حتی در بارداری‌های معمولی امکان بروز دارندو نباید با دیدن هر نشانه‌ای سریع مضطرب شوید. بهتر است اگر نشانه‌ها تکرار شدند بدون نگرانی به پزشک خود مراجعه کنید تا با بررسی‌های تشخیص درست صادر شود.

علت بیماری قلبی در طی دوران بارداری

اینگونه نیست که بتوانیم برای علت بیماری قلبی در طی دوران بارداری یک علت مشخص را نام ببریم. درواقع شرایط سلامت فرد می‌تواند وی را در معرض ابتلا به انواع خاصی از بیماری‌های قلبی قرار دهد. علاوه بر این، تغییراتی که بدن شما در طول بارداری متحمل می‌شود ممکن است خطر بروز حوادث قلبی را افزایش دهد.

برخی از بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون و دیابت ممکن است خطر ابتلا به بیماری قلبی را در دوران بارداری افزایش دهند. با این‌حال دلایلی که افراد را در بارداری مستعد ابتلا به بیماری‌های قلبی خاص می‌کند متفاوت است و  محققان همچنان در حال تلاش برای یادگیری‌های بیشتر در این زمینه هستند.
کاردیومیوپاتی و بیماری عروق کرونر در بارداری اغلب توسط همان دلایلی که باعث ایجاد این بیماری‌ها در افراد غیر باردار می‌شود رخ خواهد داد. با این حال، وقتی صحبت از انفارکتوس میوکارد (حمله قلبی) می‌شود، برخی از شرایط بارداری از جمله پره اکلامپسی و اکلامپسی ممکن است خطر را افزایش دهند.

هنوز مشخص نیست که به چه دلیل برخی افراد در طی بارداری به بیماری دریچه‌ای قلب مبتلا می‌شوند؛ اما واضح است برخی از اقسام بیماری‌های مربوط به دریچۀ قلب با جابجایی و تغییرات مایع در دوران بارداری بدتر  هم خواهند شد. آنچه واضح است بارداری به خودی خود فشار کاری قلب را افزایش می‌دهد و این یعنی هر گونه بیماری زمینه‌ای قلبی که دارید می‌تواند در دوران بارداری بدتر شود.

در اینجا آنچه برای سیستم قلبی شما در دوران بارداری اتفاق می‌افتد را با هم بررسی می‌کنیم:

• • میزان خونی که قلب مسئول پمپاژ آن است تا ۴۵ درصد روبه‌افزایش خواهد گذاشت؛
  • افزایش ۲۵ درصدی ضربان قلب در این دوران؛
  • نیروی وارده بر گردش خون در ایام بارداری بین ۳۵ تا ۴۰ درصد کاهش خواهد داشت؛
  • فشار خون در اوایل بارداری رو به کاهش و در اواخر آن رو به افزایش خواهد گذاشت.

بیماری قلبی در بارداری چگونه تشخیص داده می‌شود؟

علائمی که نشان دهنده یک بیماری قلبی در حال ظهور هستند باید جدی گرفته شوند. اگر علائم نگران‌کننده‌ای دارید، احتمالاً یک متخصص زنان و زایمان یا ماما بخواهد چند آزمایش را برای ارزیابی آنچه در معرض تهدیدش هستید، انجام دهد. از جمله مهم‌ترین آزمایش‌های این دوران آزمایش خون است. برخی از آزمایش‌های مربوط شامل موارد زیر می‌شوند:

• • CBC شمارش گلبول‌های سفید و پلاکت خون
  • CMP پانل جامع متابولیک
  • آزمایشات پپتید ناتریورتیک از نوع BNP و pro BNP
  • آزمایشات پپتید ناتریورتیک از نوع ترمینال NT-proBNP

به کمک این آزمایش‌ها تفاوت‌هایی چون آنزیم‌های کبدی و ناهنجاری‌های کلیوی مورد بررسی قرار خواهند گرفت تا احتمال بیماری قلبی را ارزیابی کرد. پس از این مرحله ممکن است پزشک به ضرورت انجام برخی آزمایش‌های مربوط به فعالیت قلب توصیه اکید کند:

الکتروکاردیوگرام:

الکتروکاردیوگرام سیگنال‌های الکتریکی قلب را با استفاده از الکترودهایی که روی قفسه سینه قرار می‌گیرند ثبت می‌کند و می‌تواند در ارزیابی آریتمی‌ها استفاده شود.

اکوکاردیوگرام (ECHO)

 اکوکاردیوگرام سونوگرافی قلب است که تصاویری برای مشاهده عضله قلب و دریچه‌ها تولید می‌کند.

درمان بیماری قلبی در بارداری

درمان بیماری قلبی در بارداری بستگی به علت و زمان آشکار شدن علائم آن در بارداری دارد. چنانچه از قبل سابقۀ بیماری قلبی داشته باشید معمولا توسط تیمی از متخصصان مراقبت‌های بهداشتی، از جمله متخصص قلب، در طول دوران بارداری‌تان تحت نظر قرار خواهید گرفت. بارداری شما ممکن است یک بارداری پرخطر در نظر گرفته شود. این بدان معناست که در طول مسیر مراقبت‌های بیشتری دریافت خواهید کرد تا اطمینان حاصل شود که شما و کودکتان سالم بمانید.

اما افرادی که در دوران بارداری دچار مشکلات قلبی می‌شوند هم باید به دقت تحت نظر باشند. این بدان معنی است که شما باید در تمام قرارهای قبل از زایمان با متخصص زنان و زایمان  یک قرار هم با متخصص قلب داشته باشید.

کادر درمان ممکن است به شما توصیه‌هایی مبنی بر اینکه چه بخورید، کدام ورزش یا حرکت بدنی برایتان مناسب است و استراتژی‌های دیگری برای حفظ سلامتی  به شما ارائه دهد. گاهی مشکل قلبی در دوران بارداری را می‌توان به کمک دارو کنترل کرد. برای بسیاری ممکن است این سوال پیش بیاید که آیا استفاده از مرفین در دوران بارداری بی خطر است؟ برای پاسخ به این سوال این مقاله را بررسی کنید.

نوع داروی مورد استفاده بسته به شرایطی که دارید و چه داروهایی برای بارداری بی خطر هستند، متفاوت است. این وظیفۀ پزشک متخصص شماست که بی‌خطرترین دارو را برای شما و کودکتان تجویز کند. 

چه عواملی شما را در لیست خطر برای ابتلا به بیماری قلبی هنگام بارداری قرار می‌دهد؟

عوامل خاصی وجود دارد که ممکن است شما را در معرض خطر ابتلا به یک بیماری جدی قلبی در بارداری قرار دهد. در این بخش به سراغ معرفی این گروه‌ها و ریسک ابتلا در هریک از آن‌ها می‌رویم:

نژاد:

 والدین سیاه پوست ۳.۴ برابر بیشتر از والدین سفیدپوست در معرض خطر مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی در بارداری هستند. یکی از دلایل این امر ممکن است نابرابری در مراقبت‌های بهداشتی باشد. البته واضح است در کشور ما نژاد سیاه‌پوست زندگی نمی‌کند؛ اما قطعا حاشیه ‌نشین‌ها، استان‌های دور از مرکز و مناطق کم‌برخوردار طعم بی‌عدالتی در دریافت خدمات بهداشتی را خواهند چشید.

سن:

 افراد بالای ۴۰ سال ۳۰ برابر بیشتر از افراد جوان تر از ۲۰ سال در معرض خطر مرگ ناشی از بیماری قلبی در بارداری هستند.

فشار خون بالا:

 ابتلا به فشار خون بالا در بارداری خطر ابتلا به یک رویداد قلبی را در طول یا بعد از بارداری افزایش می‌دهد.

چاقی:

افرادی که قبل و در طول بارداری چاقی دارند، بیشتر در معرض عوارض جانبی قلبی هستند.

افراد بارداری که در دوران بارداری مبتلا به بیماری‌های قلبی می‌شوند باید چه افقی را دنبال کنند؟

بیماری قلبی در بارداری یک موضوع جدی است و اگر افراد باردار مراقبت‌های پزشکی کافی دریافت نکنند، چه بسا درگیر اثرات جبران‌ناپذیری شوند. جالب است بدانید بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، در ایالات متحده، مرگ و میر کلی مادران در سال 2020 به ازای هر 100000 تولد، 23.8 بوده است که اکثریت کسانی که جان خود را از دست داده‌اند، افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی عروقی بوده‌اند.

با این حال، بسیاری از افراد مبتلا به بیماری قلبی موفق می‌شوند بارداری خود را به سلامت به پایان برسانند. اگر بیماری قلبی در بارداری تشخیص داده شد، لازم است در فواصل کوتاه به طور مداوم همزمان با چکاپ‌های بارداری با پزشک قلبی خود هم در ارتباط باشید این روتین به شما در کاهش خطرات مربوط به عوارض قلبی کمک شایانی می‌کند.

همچنین حفظ ارتباط پس از بارداری بسیار مهم است، زیرا حوادث قلبی مرتبط با بارداری ممکن است در دوره پس از زایمان نیز رخ دهد. برخی از مشکلات قلبی بلافاصله پس از بارداری برطرف می‌شوند، اما برخی از افراد ممکن است خطر افزایش یافته را برای مدت طولانی تری تجربه کنند.

سازمان بهداشت جهانی (WHO) می‌گوید که شرایطی مانند اختلال عملکرد شدید بطن، گشاد شدن قابل توجه آئورت، فشار خون شریانی ریوی، و بیماری زمینه‌ای بافت همبند، شما را در بالاترین خطر پیامدهای نامطلوب قرار می‌دهد.

در صورت بروز بیماری قلبی برای والد، چه آینده‌ای در انتظار کودک است؟
بیماری قلبی در بارداری می‌تواند نوزادان را به طرق مختلف تحت تاثیر قرار دهد. برای مثال، احتمال مرده‌زایی یا تولد زودرس در میان نوزادانی که والدینشان در بارداری دچار بیماری قلبی هستند، افزایش می‌یابد. همچنین احتمال بیشتری وجود دارد که این نوزادان در آینده به بیماری قلبی مبتلا شوند.

به خاطر داشته باشید که محافظت از خود در برابر پیامدهای جدی منجر به محافظت از کودکتان خواهد شد؛ بنابراین، اگر در بارداری دچار بیماری قلبی هستید، حتما توصیه‌های بهداشتی پزشک یا ماما را دنبال کنید، در تمام جلسات پزشکی شرکت کنید و در صورت نیاز دارو مصرف کنید. این بهترین راه برای ایمن نگه داشتن کودک در دوران بارداری است. پرتکرارترین سوالات پیرامون احتمال بیماری‌های قلبی در دوران بارداری را در ادامه پاسخ داده‌ایم.

سوالات متداول:

هر چند وقت یکبار برای بیماری قلبی در بارداری دارو تجویز می شود؟

ACOG می‌گوید تنها یک سوم مبتلایان به بیماری‌های قلبی در بارداری اجازۀ مصرف دارو دارند. در این خصوص پزشکان با سخت‌گیری و ارزیابی فایده و ضرر داروها برای مادر تجویز دارو می‌کنند تا نه سلامت مادر و نه سلامت جنین به خطر نیافتد.

فشار خون بالا چگونه بر بیماری قلبی در بارداری تأثیر می‌گذارد؟

تجربه فشار خون بالا در بارداری خطر بروز حوادث قلبی را افزایش می‌دهد. به عنوان مثال، خطر حمله قلبی ۱۳ برابر و خطر نارسایی قلبی ۸ برابر افزایش پیدا می‌کند.

آیا کاردیومیوپاتی حین زایمان به خودی خود از بین می‌رود؟

افرادی که به کاردیومیوپاتی حین زایمان مبتلا هستند، اغلب پس از بارداری بهبودی کامل پیدا می‌کنند. حدود ۷۲ درصد از افراد مبتلا به این عارضه عملکرد معمولی بطن ‌شان طی یک سال پس از بارداری به بهبودی می‌رسد.

جمع بندی:

همه زنان باید اقدامات لازم را برای نظارت بر قلب خود انجام دهند. پیشگیری برای همه زنان حیاتی است. آمار نشان می‌دهد که بیش از [۷۰] درصد [بزرگسالان] ۲۰ ساله و بالاتر دارای اضافه وزن یا چاق هستند. با توجه به اینکه از هر ۳ زن یک زن با نوعی بیماری قلبی عروقی زندگی می‌کند و زنان تقریباً نیمی از مرگ و میرهای قلبی عروقی را تشکیل می‌دهند، بسیار مهم است که زنان سلامت قلب خود را در اولویت‌های مراقبت بهداشتی قرار دهند. در مطلبی با عنوان « نگاهی به چرایی بالا بودن ریسک ایست قلبی زنان در طول دورۀ بارداری و پس از آن» پیرامون اهمیت موضوع سلامت قلب در دوران بارداری بیشتر بخوانید.